Antibiotica, ook antibacteriële middelen genoemd, zijn geneesmiddelen die werkzaam zijn tegen bacteriën in geval van een infectie.

Antibiotica vertragen de groei (bacteriostatisch) of doden (bactericide) bacteriën bij mensen, dieren en planten. 

Antibiotica werken op een specifieke manier in op bacteriën door een cruciale stap in hun groei te blokkeren. Er bestaan verschillende klassen van antibiotica al naargelang de werking.

Een bacterie kan meer of minder gevoelig zijn voor een antibioticum. Toch werkt een antibiotische behandeling altijd op het gehele microbioom, het door bacteriën gevormde leven, maar ook op andere microbiomen zoals parasieten, schimmels en virussen.

Antibiotica verstoren onder meer het evenwicht tussen goede en slechte bacteriën. Wanneer sommige bacteriën worden gedood, ontwikkelen de andere een resistentie en krijgen ze meer ruimte om zich te vermeningvuldigen. 

WIST JE DAT? Antibiotica, die sinds de Tweede Wereldoorlog op grote schaal worden gebruikt, hebben bijgedragen tot een aanzienlijke daling van de sterfte door besmettelijke ziekten zoals tuberculose of de pest. 

Bacteriën zijn van nature aanwezig in ons lichaam, bij dieren en in de omgeving.

Ons lichaam huisvest meer dan honderd soorten bacteriën die met andere microben verschillende gemeenschappen vormen: het huidmicrobioom, de darmflora, het vaginale microbioom, het longmicrobioom, enz. 

De meeste bacteriën hebben een nuttige rol en beschermen ons tegen gevaarlijke infecties.

Maar als het immuunsysteem verzwakt is of wanneer bacteriën ons lichaam langs ongebruikelijke wegen binnendringen, kunnen sommige bacteriën “pathogeen” worden en infecties veroorzaken. 

Voorbeeld: de bacterie Escherichia coli, van nature aanwezig in onze darmen, kan een urineweginfectie veroorzaken als ze in de blaas terechtkomt. 

De resistentie van antibiotica is het vermogen van een bacterie om de werking van een antibioticum te weerstaan.

Bacteriën zijn zeer krachtige microben: ze zijn talrijk, vermenigvuldigen zich snel, passen zich aan de omgeving aan en leren zich te verdedigen, met name door zich te verzetten tegen antibiotica.

Bij blootstelling aan antibiotica worden gevoelige bacteriën gedood, waardoor er ruimte vrijkomt voor resistente bacteriën die kunnen blijven groeien en zich vermenigvuldigen.

Het merendeel van de in het ziekenhuis opgelopen infecties (nosocomiale ziekten) wordt veroorzaakt door voor antibiotica resistente bacteriën.

Antimicrobiële middelen zijn geneesmiddelen die microben bestrijden:

• antibacteriële middelen of antibiotica tegen bacteriën (longontstekingen, pyelonefritis, tuberculose, enz.)
• antivirale middelen tegen virussen (griep, hiv, herpes)
• antimycotica tegen schimmels (Candida)
• antiparasitica tegen parasieten (malaria).

Virussen, parasieten en schimmels kunnen ook resistent worden tegen antimicrobiële middelen  

Sommige antimicrobiële middelen werken in op alle microben, maar dan tijdelijk:

• desinfecerende middelen zijn voor inerte materialen (oppervlakken, instrumenten) 
• antiseptica zijn voor levende weefsels (huid, slijmvliezen).  

De ontwikkeling van resistentie voor desinfectantia en antiseptica komt minder vaak voor dan resistentie voor antibiotica.

Er bestaat wel een kans op kruisresistentie: een overmatige blootstelling aan desinfectantia en antiseptica kan de werkzaamheid van antibiotica bij sommige bacteriële infecties verminderen.