In het kader van zijn opdracht moet Sciensano in staat zijn om aan alle soorten noodsituaties die potentieel schadelijk zijn voor de volksgezondheid het hoofd te bieden: epidemie door voedselinfecties, besmet geneesmiddel, grieppandemie, milieuramp, enz. In een sanitaire noodsituatie gaat Sciensano in op de vraag van de gezondheidsautoriteiten.
Voorbereiding op noodsituaties
Er werd een intern crisisplan opgesteld dat de aanpak van volksgezondheidscrisissen binnen Sciensano beschrijft. Het beschrijft de interne organisatie van de aanpak van de crisis en de aanpak na de crisis. Er wordt jaarlijks een crisisoefening gehouden om de verschillende bestaande documenten en procedures te testen. Ook crisiscommunicatieplannen zijn voorzien. Sciensano heeft ook bedrijfscontinuïteitsplannen. Deze zorgen ervoor dat zij haar fundamentele opdrachten in tijden van crisis kan voortzetten, wanneer de werkdruk drastisch verhoogt en elke seconde telt voor de besluitvorming en de uitvoering van activiteiten.
Interventie in geval van nood
Het doel van Sciensano in geval van nood is het bijstaan en adviseren van de bevoegde autoriteiten om de gevolgen van de sanitaire crisis voor de burgers te beperken.
Sciensano:
- past en vult de referentiedocumentatie, de wetenschappelijke documentatie en de richtlijnen voor onderzoek en interventie aan en stelt ze beschikbaar
- biedt risicoanalyse, wetenschappelijk advies en aanbevelingen voor controlemaatregelen op basis van wetenschappelijk bewijs
- helpt de volksgezondheidsautoriteiten bij interventieactiviteiten (bv. laboratoriumanalysen, epidemiologisch onderzoek)
- bereidt de communicatie van de risico’s aan het personeel, de partners en de media voor
In crisistijd stijgt de werkdruk aanzienlijk en telt elke minuut om beslissingen te nemen en tot de noodzakelijke handelingen over te gaan. Bijgevolg moet de gebruikelijke werking van Sciensano worden aangepast om de kernactiviteiten te handhaven, terwijl de reactie op een volksgezondheidscrisis efficiënt moet blijven. Sciensano hanteert hiervoor enkele algemene principes:
- de gebruikelijke activiteiten met betrekking tot haar kerntaken worden geïdentificeerd en opnieuw georganiseerd, indien nodig met een aanpassing van hun prioriteit
- het basispersoneel van de crisisbeheersingsstructuren wordt volledig ingezet voor het beheer van de crisis en daarbij ontheven van zijn reguliere taken
- de crisisbeheerder is verantwoordelijk voor het technische beheer en voor coördinatie van de teams
- de algemeen directeur van Sciensano houdt toezicht op alle strategische beslissingen
- alle communicatie naar de deelnemende diensten, de partners, de media en het grote publiek verloopt volgens het crisiscommunicatieplan
Nationaal en internationaal crisisbeheer
De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en de Europese Unie (EU) eisen dat elke lidstaat over een structuur beschikt die aan elke gezondheidscrisis het hoofd kan bieden. België heeft daartoe een sterke structuur opgericht die uit drie componenten bestaat:
- de Risk Assessment Group (RAG)
- de Risk Management Group (RMG)
- het National Focal Point (NFP of nationaal focuspunt)
Sciensano coördineert de RAG die belast is met het beoordelen van de risico’s voor de volksgezondheid in een nationale of internationale context. De RAG analyseert elk signaal dat een impact op de volksgezondheid kan hebben en stelt preventieve en controlemaatregelen voor aan de RMG. De RAG is samengesteld uit permanente experts die professionals in de volksgezondheid zijn en ondersteund worden door specifieke experts. Deze worden uitgenodigd op basis van het signaaltype: infectie, milieuprobleem, enz. De RMG is samengesteld uit de gezondheidsautoriteiten en beslist dus welke maatregelen moeten worden toegepast. Het NFP zorgt voor de uitvoering van de maatregelen in overleg met de verschillende entiteiten. Het fungeert als tussenpersoon voor de communicatie met de Europese en internationale instellingen.