Samenvatting
Titaniumdioxide (TiO2) wordt over het algemeen gebruikt in commerciële textielproducten. In deze studie werd in situ onderzocht of TiO2-(nano)deeltjes aanwezig zijn in een selectie van mondmaskers die beschikbaar zijn voor de algemene bevolking. Daarnaast werd een voorlopige risicoanalyse uitgevoerd, gericht op de potentiële gezondheidsrisico’s geassocieerd met TiO2-deeltjes in geselecteerde mondmaskers, uitgaande van een scenario met ‘intensief gebruik’ (in overeenstemming met de adviezen van de Belgische overheid voor het gebruik van mondmaskers tegen COVID-19-besmetting) en subchronische blootstelling (veelvuldige of continue blootstelling gedurende een beperkt deel van het leven van een persoon) van de algemene volwassen bevolking.
Aanwezigheid van titaniumdioxide in mondmaskers
In-situanalyse toonde de aanwezigheid aan van geagglomereerde TiO2-(nano)deeltjes in alle onderzochte mondmaskers die vezels van polyester of polyamide (nylon) bevatten of die gemaakt zijn van niet-geweven synthetische stoffen. Deze deeltjes lijken op de TiO2-deeltjes die als grondstof bij de productie van de vezels worden gebruikt (“fibre-grade” TiO2). De hoeveelheden TiO2 in de mondmaskers varieerden van enkele microgram tot 0,15 gram per mondmasker. De waargenomen TiO2-deeltjes bevinden zich zowel aan de oppervlakte als in de kern van de textielvezels. Uit de huidige wetenschappelijke gegevens blijkt dat het migratiepotentieel van deeltjes uit de kern van de vezel uitermate klein is. De deeltjes aan het buitenoppervlak van de vezels zouden echter potentieel kunnen vrijkomen en vervolgens worden ingeademd. Op basis van deze gegevens is een eerste risico-evaluatie uitgevoerd.
Evaluatie van de potentiële gezondheidsrisico’s
Omdat er geen methoden beschikbaar zijn om de blootstelling rechtstreeks te meten, hebben we de methodologie van het Anses (Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail) toegepast om de blootstellingslimieten aan TiO2-nanodeeltjes te bepalen. Een aanvaardbaar blootstellingsniveau (Acceptable Exposure Level, AEL) van 3,6 µg per mondmasker werd berekend aan de hand van een scenario waarbij werd uitgegaan van intensief gebruik van het mondmasker. Voor elk masker hebben we het AEL per masker vergeleken met de hoeveelheid TiO2 aan het vezeloppervlak. Uit onze berekeningen blijkt voor de meeste onderzochte mondmaskers een overschrijding van de AEL en een potentieel gezondheidsrisico niet kan worden uitgesloten bij intensief gebruik. Er moet echter worden opgemerkt dat het om een theoretisch risico gaat, niet om een bewezen risico op basis van reële blootstellingsgegevens.
Er zijn nog veel onzekerheden wat betreft de blootstellingsgraad in de evaluatie. Wij hebben gekozen voor een voorzichtige (conservatieve) toxicologische benadering. Tot op heden is het onderzoek naar TiO2-deeltjes in textiel, in het bijzonder naar het vrijkomen ervan, uiterst beperkt maar wij hebben op dit moment geen aanwijzingen dat TiO2-deeltjes daadwerkelijk in grote hoeveelheden vrijkomen.
In sommige mondmaskers is de hoeveelheid titaniumdioxide echter zo groot dat een gezondheidsrisico niet kan worden uitgesloten, zelfs als we ervan uitgaan dat slechts een fractie van de TiO2-deeltjes aan het oppervlak vrijkomt en wordt ingeademd. Bovendien heeft EFSA geconcludeerd dat TiO2 niet langer als een veilig levensmiddelenadditief kan worden beschouwd omdat mogelijke schade aan het genetisch materiaal van de consument (genotoxiciteit) niet kan worden uitgesloten. Daarom adviseren wij om uit voorzorg normen uit te vaardigen om de aanwezigheid van TiO2-deeltjes in mondmaskers te beperken. In het kader van de preventie van de verspreiding van COVID-19 steunen wij de aanbeveling van de autoriteiten met betrekking tot het gebruik van mondmaskers.
Lopend en toekomstig onderzoek
In de volgende fase van het project zullen we de methodologieën om de inademing van TiO2-deeltjes te evalueren verder ontwikkelen door reële omstandigheden na te bootsen of door alternatieve technieken uit te werken om het vrijkomen van TiO2-deeltjes uit mondmaskers te meten. We zullen de TiO2-deeltjes ook verder karakteriseren om het risico beter te begrijpen, aangezien hun toxiciteit afhangt van hun fysisch-chemische eigenschappen.
Wij hebben tijdens dit project verschillende grote uitdagingen in verband met de analyse, de karakterisering en de risico-evaluatie van TiO2 geïdentificeerd die verder reiken dan het lopende onderzoeksproject:
- In het algemeen is het aantal wetenschappelijke gegevens over de aanwezigheid van nanodeeltjes in mondmaskers, hun karakteristieken, de blootstelling en de risico’s voor de bevolking beperkt.
- Methodologieën voor het karakteriseren van TiO2-deeltjes in mondmaskers zijn tijdrovend en duur. Bijgevolg werd in het kader van het huidige project slechts een kleine steekproef van de op de markt verkrijgbare mondmaskers geanalyseerd. Er zou een systematisch marktonderzoek moeten worden ondernomen. Bovendien zijn inspanningen nodig om de capaciteit te vergroten voor de karakterisering en analyse van TiO2-deeltjes in consumptiegoederen en medische hulpmiddelen.
- De huidige studie van Sciensano met betrekking tot mondmaskers voor de algemene bevolking zou moeten worden uitgebreid om de potentiële gezondheidsrisico’s geassocieerd met de aanwezigheid van TiO2-deeltjes in mondmaskers voor het medisch personeel te evalueren.
- Essentiële informatie over de toxiciteit van TiO2-deeltjes ontbreekt voor de risico-evaluatie: gegevens over het gevaar (inhalatietoxiciteitsdrempel) van de specifieke TiO2-deeltjes aanwezig in mondmaskers moeten worden bepaald in een robuuste inhalatiestudie met herhaalde doses van fibre-grade TiO2-deeltjes. Er is ook meer toxiciteitsonderzoek en medisch onderzoek nodig om het risico te evalueren voor kwetsbare bevolkingsgroepen, in het bijzonder kinderen.
- Referentiemethoden, referentiematerialen, inclusief de aanwijzing van een referentielaboratorium voor de analyse en karakterisering van de nanodeeltjes zijn dringend nodig voor de kwaliteitscontrole en de toepassing van de wetgeving.
- Het delen van nieuw ontwikkelde methodologieën kan het probleem op Belgisch niveau verder in kaart brengen, maar de aanwezigheid van TiO2 in mondmaskers is een wereldwijd probleem. Een oplossing zal daarom op zijn minst een gemeenschappelijke Europese aanpak vereisen.