In 2023 kregen 665 personen een hiv-diagnose in België. Dat is een stijging van 13% ten opzichte van 2022. Het aantal hiv-diagnoses stijgt voor het derde jaar op rij. Daarmee komt een einde aan de dalende trend die jarenlang aanhield.
Het aantal diagnoses steeg in 2023 in alle bevolkingsgroepen, met een opvallende toename bij Belgische mannen die seks hebben met mannen, en heteroseksuele mannen en vrouwen van zowel Belgische als niet-Belgische afkomst.
Trends in hiv-diagnoses
In 2023 kregen 297 mannen die seks hebben met mannen (MSM) een hiv-diagnose. Dat is een stijging van 16% ten opzichte van 2022. De toename situeert zich vooral bij Belgische MSM, met name in de leeftijdsgroep van 30-39 jaar. In de groep van 20-29 jaar stabiliseerde het aantal diagnoses na een sterke stijging in de voorgaande jaren. Deze toename onderbreekt de gestage daling die eerder werd waargenomen bij Belgische MSM.
In 2023 werden 328 nieuwe hiv-diagnoses vastgesteld bij heteroseksuelen; een stijging van 13% in vergelijking met 2022. Het aantal diagnoses nam toe bij vrouwen en mannen, zowel bij Belgen als niet-Belgen. De grootste toename werd gezien in de leeftijdsgroepen 30-49 jaar en 60-plus. Bij vrouwen kwam de helft van de nieuwe diagnoses voor bij Sub-Saharaans Afrikaanse vrouwen bij wie het aantal diagnoses stabiel bleef na de aanzienlijke stijging in 2022.
Veel personen die in het buitenland zijn geboren, blijken de infectie pas na hun aan komst in België te hebben opgelopen. Laattijdige diagnoses, die gepaard gaan met verhoogde gezondheidsrisico’s, komen vaker voor bij niet-Belgen.
Preventie blijft cruciaal
De stijgende trend in hiv-diagnoses illustreert dat het virus zich blijft verspreiden, ondanks de beschikbaarheid van een breed aanbod aan preventiestrategieën, zoals condoomgebruik, regelmatig testen, behandeling van personen met hiv ter preventie van seksuele overdracht, en preventieve hiv-behandelingen (PrEP en PEP).
Verschillende factoren lijken echter te verhinderen dat hiv-preventie haar volledige potentieel bereikt. Zo zijn er personen die blootgesteld worden aan hiv zonder zich bewust te zijn van hun risico, en daardoor geen gepaste preventiemaatregelen nemen. Bovendien wordt hiv-preventie bemoeilijkt door verminderd en inconsistent condoomgebruik, terwijl dit al sinds het begin van de epidemie een cruciale preventiemethode is. Hoewel het gebruik van PrEP onder MSM blijft toenemen, suggereert de stijging van het aantal diagnoses in deze groep dat er nog steeds hiaten zijn in de dekking. Daarnaast ervaren andere risicogroepen obstakels bij zowel de toegang tot als het effectief gebruik van PrEP.
Deze factoren worden verder versterkt door de stijging van andere seksueel overdraagbare infecties (soi’s), zoals gonorroe en chlamydia in België. Personen met een soi lopen immers een groter risico op een hiv-infectie als ze daaraan blootgesteld worden.
Aanbevelingen
Na jaren van daling in het aantal hiv-diagnoses tonen de meest recente cijfers een zorgwekkende omslag. Dit onderstreept dat de hiv-epidemie in België niet onder controle is en dat aanvullende inspanningen noodzakelijk zijn.
Aandacht voor de volgende maatregelen, kan helpen om de hiv-epidemie beter te beheersen:
- Aanbieden van uitgebreide seksuele en relationele vorming via scholen, terreinwerking en andere informatiekanalen om beter te informeren over risico’s en preventie;
- Aanmoedigen van condoomgebruik en vergemakkelijken van de toegang ertoe als een effectief middel om hiv- en andere soi-infecties te voorkomen;
- Optimaliseren van toegang tot de andere preventiestrategieën voor jongeren en personen die risico lopen op hiv;
- Promoten van hiv en soi-testen onder jongeren en personen met een risico via laagdrempelige voorzieningen om vroegtijdige en regelmatige screening te bevorderen;Uitbreiden van de toegang tot PrEP en diversifiëren van het PrEP zorgmodel om meer personen met een hoog risico op hiv effectief te bereiken.
- Uitbreiden van de toegang tot PrEP en diversifiëren van het PrEP zorgmodel om meer personen met een hoog risico op hiv effectief te bereiken.
Belang van de hiv-surveillance
Sciensano volgt de epidemiologische situatie van hiv in België permanent op. Deze surveillance is essentieel om gezondheidswerkers, preventieorganisaties, beleidsmakers en bevolking te voorzien van betrouwbare gegevens en trends, en biedt cruciale steun bij de voorbereiding van interventies en de ontwikkeling van beleidsinitiatieven.
Lees het rapport over de epidemiologie van hiv in België in 2023
Het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid, Sensoa, roept op tot gepaste aanpak op basis van de inzichten van de hiv-surveillance:
“Zoals steeds biedt het rapport van Sciensano ons zeer waardevolle inzichten in de hiv-epidemie in België. Samen met alle andere actoren binnen preventie, zorg en beleid zullen we deze gegevens grondig analyseren en nagaan hoe we hier mee aan de slag kunnen. In het verleden deden we dat al. Zo heroriënteerden we onze campagne die PrEP promoot naar een jonger en diverser publiek. België heeft alles in huis om deze epidemie aan te pakken. We hebben het Belgische hiv-plan, waarin alle actoren betrokken zijn en dat we als leidraad kunnen gebruiken voor een efficiënte respons. Ook hebben we een brede combinatie van preventiestrategieën beschikbaar: promoten van condoomgebruik en PrEP, een uitgebreid testaanbod, een snelle en efficiënte behandeling van hiv en partners verwittigen bij een positieve diagnose.
De uitdaging zal er voor ons, de collega’s uit het hiv-werkveld en het beleid in liggen om dit alles toegankelijk te maken voor iedereen die er baat bij heeft. En dat is een heel diverse groep van mensen zo blijkt uit het rapport, met eigen noden en met specifieke drempels rond de toegang tot preventie en zorg. Dat vergt een gepaste aanpak, zowel rechtstreeks naar de doelgroep als via organisaties die in contact staan met de doelgroep.”