De zomerperiode van 2020, van 11 mei (week 20) tot en met 4 oktober (week 40), vertoonde in België een aanzienlijke oversterfte van 4,3 % (alle leeftijden). In termen van mortaliteit was de zomer van 2020 uitzonderlijk voor ons land. De piek van de dagelijkse mortaliteit werd waargenomen op 13 augustus 2020 met 492 sterfgevallen. Dit is de hoogste piek in dagelijkse sterfgevallen voor een zomerperiode sinds de hittegolf van augustus 2003 (429 sterfgevallen op 12 augustus 2003). De oversterfte was het hoogst bij de 15-64-jarigen (+7,8 %) en meer in het bijzonder bij de 15-64-jarige mannen (+11,7 %), gevolgd door de 65-84-jarigen, zoals reeds in de zomer van 2019 werd waargenomen. Uit een analyse per geslacht bleek dat de oversterfte voor alle leeftijden samen groter was voor vrouwen (+6,1 %) dan voor mannen (+3,5 %). Bij vrouwen was de oversterfte groter bij de 65-84-jarigen. Het ruw sterftecijfer was hoger in Wallonië. Na standaardisatie voor leeftijd en geslacht bleef Wallonië koploper met een hoger sterftecijfer dan de rest van het land, gevolgd door Brussel en vervolgens Vlaanderen. Tijdens de zomer van 2020 werden twee waarschuwingsfasen van het hitte- en ozonplan geactiveerd; en tijdens de tweede waarschuwingsfase werd in België voor het eerst de alarmfase geactiveerd. De eerste waarschuwingsfase was kort (4 dagen, van 23 tot en met 26 juni), met temperaturen tot 29,9 °C in Ukkel en ozonpieken (dagelijks maximum van het 8-uurgemiddelde) tot 141,5 µg/m³ in Vlaanderen. De van 23 tot en met 26 juni waargenomen oversterfte was laag (88 extra sterfgevallen, +8,2 %). De oversterfte was meer uitgesproken in Brussel en Wallonië dan in Vlaanderen. In Brussel werd de oversterfte vooral vastgesteld in de leeftijdsgroep 15-64 jaar en in Wallonië in de leeftijdsgroep 65-84 jaar. In Vlaanderen werd oversterfte vooral vastgesteld bij mannen van 15-64 jaar. De tweede waarschuwingsfase duurde 16 dagen (van 2 tot en met 17 augustus) en vertoonde hoge waarden voor de meteorologische en milieurisicofactoren. De maximumtemperaturen lagen 8 dagen achtereen boven de 30 °C en bereikten 35,9 °C. Volgens de KMI-definitie was er sprake van een hitteperiode van 12 dagen en een hittegolf van 8 dagen. Ook de nachttemperaturen waren zeer hoog: 8 opeenvolgende nachten was het meer dan 18 °C. Er werden verschillende dagen met ozonpieken waargenomen met concentraties (dagelijks maximum van het 8-uurgemiddelde) van 182,8 µg/m³ in Vlaanderen en 175,2 µg/m³ in Brussel. Er waren 8 dagen met overschrijdingen van de PM2,5-concentraties in Vlaanderen en 3 dagen in Brussel. Gezien de risicofactoren werd de alarmfase van het hitteplan geactiveerd gedurende 5 dagen, van 8 tot en met 12 augustus. Vanaf 9 augustus werd gedurende 12 opeenvolgende dagen voor de hele Belgische bevolking een oversterfte vastgesteld. De oversterfte begon op 5 augustus in Brussel bij mensen van 65-84 jaar. In Vlaanderen werd dit vanaf 6 augustus voor de 7 S A M E N VAT T I N G gehele bevolking waargenomen, terwijl in Wallonië de oversterfte iets later begon, op 8 augustus.
In de zomer is het zeldzamer om oversterfte over een hele week waar te nemen. Toch was er in week 33 (10-16 augustus) en week 34 (17-23 augustus) sprake van oversterfte voor de gehele Belgische bevolking. In week 33 was er in alle leeftijdsgroepen en gewesten sprake van oversterfte. In week 34 was de oversterfte beperkter. De oversterfte werd waargenomen tot en met 20 augustus, 3 dagen na het einde van de waarschuwingsfase. De oversterfte tijdens de hitteperiode (5-20 augustus, 16 dagen) was zeer ernstig met 1 555 extra sterfgevallen van de 5 707 waargenomen sterfgevallen (+37,5 %). In België als geheel was de oversterfte hoger bij vrouwen en bij ouderen vanaf 85 jaar. De oversterfte was hoger in Brussel, vooral bij vrouwen van 15-64 jaar. Tijdens de alarmfase (8-12 augustus) was er in België een oversterfte van 43,7 % (566 extra sterfgevallen van de 1 862 waargenomen sterfgevallen). De twee waarschuwingsfasen van het hitteplan vonden plaats tijdens de “intergolf” periode 1 en 2 van de COVID-19-epidemie, waarin het aantal COVID19-sterfgevallen laag was. Over de gehele zomerperiode 2020, waarin 40 992 sterfgevallen werden waargenomen, waren er 1 491 sterfgevallen die werden toegeschreven aan COVID-19 (3,6 %). Tijdens de eerste hitteperiode waren er 16 COVID-19 sterfgevallen (9 in Vlaanderen, 6 in Wallonië en 1 in Brussel) en 134 sterfgevallen tijdens de tweede hitteperiode (78 in Vlaanderen, 36 in Wallonië en 20 in Brussel). COVID-19 was de oorzaak van minder dan 3 % van de wekelijkse sterfgevallen tijdens deze twee hitteperioden. Over de gehele zomerperiode 2020 was de mortaliteit statistisch significant gecorreleerd met PM2,5, PM10, ozon, minimumtemperaturen en maximumtemperaturen (in afnemende volgorde van correlatiecoëfficiënten). Tijdens de zomerperioden was er een algemene neerwaartse trend in de ruwe sterftecijfers voor zowel vrouwen als mannen, ongeacht de leeftijd. In de zomerperiode van 2020 werd er echter een kleine opleving van de ruwe sterftecijfers waargenomen voor mannen van 15-64 jaar en voor personen van 65 jaar en ouder. De ruwe sterftecijfers waren over het algemeen hoger voor mannen. Dit verschil met vrouwen was groter voor mensen onder de 65 jaar en nam af met de leeftijd. De periode van 12 maanden “winter 2019-20, zomer 2020”, d.w.z. beginnend in oktober 2019 en eindigend in mei 2020, resulteerde in een zeer ernstige oversterfte, de hoogste sinds de winter van 2000, met 9,0 % oversterfte en 9 618 extra sterfgevallen van de 116 435 sterfgevallen die op Belgisch niveau werden waargenomen. Deze periode omvat twee sterftepieken in België, namelijk de eerste golf van de COVID-19 epidemie (1 maart tot en met 21 juni 2020) en de piek van het aantal sterfgevallen in de zomer van 2020.
Aangezien het aantal sterfgevallen aanzienlijk toeneemt op de dagen na hitte- of ozonpieken, is het belangrijk dat de bevolking op de hoogte wordt gehouden van de weersomstandigheden en de ozonpieken; zodat het gedrag aangepast kan worden bij het activeren van de waarschuwingsfase in overeenstemming met de regionale aanbevelingen.
Downloaden 1.4 MB