De eerste analyses van de aanwezigheid van COVID-19 in afvalwater wijzen op trends die vergelijkbaar zijn met de resultaten van de opsporingstests die sinds midden september 2020 worden verricht. De nationale surveillance van het afvalwater, gecoördineerd door het Belgisch instituut voor gezondheid Sciensano, biedt een globaal en objectief beeld van de omloop van het virus in België. Het onderzoek is niet beïnvloed door de evolutie van de teststrategie of de selectie van de geteste personen (leeftijd en aan- of afwezigheid van symptomen). Dat maakt het mogelijk om vroegtijdig elke belangrijke evolutie in de omloop van het virus op te sporen.
Trends vergelijkbaar met het aantal geregistreerde besmette personen
Om de aanwezigheid van SARS-CoV-2 in afvalwater op te volgen, worden er gedurende 2 jaar 2 keer per week 42 stalen (inkomend) afvalwater van de zuiveringsstations geanalyseerd. De gegevens zijn niet volledig en moeten nog worden gecorrigeerd. De epidemiologische curven van het afvalwater moeten daarom met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Sciensano werkt samen met zijn partners aan de standaardisatie van de resultaten door rekening te houden met de beïnvloedende parameters*.
*Waaronder het waterdebiet dat het zuiveringsstation binnenstroomt, de hoeveelheid regenwater en de raming van de fecale massa aanwezig in het water. Het gaat hier dus om voorlopige resultaten.
De informatie, verkregen als eindproduct van onze riolering, biedt ons de gelegenheid om bepaalde trends waar te nemen en alvast relevante vaststellingen te doen over de omloop van het virus. Onderstaande grafieken tonen voor elke regio van het land de evolutie van het virus in rioolwater, in vergelijking met de evolutie van de geregistreerde positieve gevallen in de bevolking sinds midden september.
De curven tonen de evolutie van de circulatie van het coronavirus in het afvalwater per regio. Het virus wordt op basis van 3 verschillende delen ervan geanalyseerd. Daarom zijn er 3 curven. De staafcurven geven het aantal positieve gevallen per dag aan, per datum van testen. Hier worden de tests geteld die specifiek in de betrokken gemeenten zijn uitgevoerd, voor een betere vergelijking tussen „afvalwater” en „gemelde positieve gevallen”.
Hieruit blijkt het volgende:
- de curve van het virus in het afvalwater gelijkt globaal gezien op die van het aantal positieve tests in de 3 regio’s van het land
- de toename die is vastgesteld in het afvalwater is echter groter op sommige momenten van de desbetreffende periode, wat het aanvullende nut van de techniek voor de tests onderbouwt
- de vergelijking van de curven die de besmetting op basis van tests en op basis van afvalwater vertegenwoordigen, wijst op verschillen tussen de regio’s. Hiervoor hebben we nog geen verklaring
Een surveillance op nationaal niveau …
De surveillance van SARS-CoV-2 in afvalwater is een nationale surveillance die zich uitstrekt over meer dan 40% van de Belgische bevolking. De geselecteerde verzamelpunten van de afvalwaterstalen bevinden zich in gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid. In theorie zijn dit gebieden met een hoger risico op overdracht van het coronavirus.
De analysen worden, volgens een gemeenschappelijke methodologie, door drie laboratoria verricht:
- e-biom, een spin-off van de Universiteit Namen, met de steun van Société Publique de Gestion de l’Eau (SPGE)
- de UAntwerpen: het Laboratorium voor Microbiologie, Parasitologie en Hygiëne (LMPH) alsook het Toxicologisch Centrum van de faculteit Farmaceutische, Veterinaire en Biomedische Wetenschappen.
- de dienst Voedselpathogenen van Sciensano
Er is ook wetenschappelijke samenwerking met de Universiteit Gent, de Universiteit Namen en het Nederlandse Volksgezondheidsinstituut (RIVM), die meer dan 20 jaar expertise in milieugebonden toezicht op infectieziekten heeft.
De nationale surveillance streeft ook naar de coördinatie en harmonisatie van de verschillende lokale initiatieven.
… los van de teststrategie
Bijzonder aan deze surveillance is het feit dat de resultaten losstaan van wijzigingen in de teststrategie. Deze wijzigingen hebben gevolgen op het aantal opspoorbare nieuwe gevallen en dus op de statistieken. De surveillance van het afvalwater wordt hier niet door beïnvloed en biedt bijgevolg een aanvullend beeld van de omloop van het virus onder de bevolking.
Afvalwater als nieuwe epidemiologische indicator
Als aanvullende indicator, die losstaat van de teststrategie, zullen de resultaten het mogelijk maken om de beleidsmakers te helpen bij hun beslissingen. Het afvalwater biedt troeven ter aanvulling van andere strategieën, mede door zijn detectiecapaciteit van elke belangrijke schommeling in de concentratie van het SARS-CoV-2 virus bij de bevolking.
Partners
Vlaanderen :
- Aquafin
- UAntwerpen
- LMPH, Departement Biomedische Wetenschappen
- Toxicologisch Centrum, Departement Farmaceutische Wetenschappen
- UGent
- Center for Microbial Ecology and Technology, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
- Departement Bioanalyse — Eenheid Farmaceutische Zorg, Faculteit Farmaceutische Wetenshappen
Brussel :
-
Société Bruxelloise de Gestion de l’Eau- Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer — SBGE — BMWB
- Aquiris, gestionnaire de la station d’épuration de Bruxelles-Nord
Wallonië :
- e-biom, spin-off de l’Université de Namur
- Société Publique de Gestion de l’Eau — SPGE
- UNamur – Département de Géographie – Namur Research Institute for Life Sciences (Narilis) — Institute of Life, Earth and Environment (ILEE)
- UCL — Faculté des sciences économiques, sociales, politiques et de communication – Ecole des Sciences économiques — Louvain Institute of Data Analysis and Modeling in economics and statistics (IDAM) — Center for Operations Research and Econometrics (CORE)