Zorg- en hulpverleners ervaren na 20 maanden coronacrisis nog steeds in hoge tot zeer hoge mate symptomen van chronische stress. Deze aanhoudende stress heeft een negatieve impact op hun welzijn. 28% van de deelnemers overweegt te stoppen met het uitoefenen van hun beroep. De nood aan ondersteuning blijft dan ook hoog. Dat blijkt uit de vierde nationale ‘POWER TO CARE’-enquête van Sciensano en KU Leuven, waaraan 786 professionelen uit de gezondheids- en welzijnssector deelnamen.
Tussen 21 september en 4 oktober 2021 vulden 786 zorg- en hulpverleners de vierde nationale online bevraging in die peilt naar hun mentale welzijn. De druk op degenen die actief zijn in de zorg- en welzijnssector is al hoog en neemt tijdens de COVID-19-crisis nog verder toe. Hun welzijn meten is noodzakelijk om gevolg te kunnen geven aan eventuele alarmsignalen.
Chronische en acute stress
Voor een reeks symptomen die het gevolg kunnen zijn van verhoogde druk gaven deelnemers een score van 0 (nooit) tot 10 (altijd) voor de mate waarin ze deze symptomen ervaarden in de week voor de enquête. Sciensano analyseerde vervolgens hoeveel deelnemers een hoge score, van 7 of meer, gaven voor deze symptomen. Uit de analyse blijkt dat na 20 maanden COVID-19-crisis en zelfs nadat 97% van de deelnemers volledig gevaccineerd is, heel wat zorg- en hulpverleners de effecten van chronische stress aan den lijve blijven ondervinden.
De deelnemende zorg- en welzijnsmedewerkers rapporteerden in september 2021 de volgende symptomen, die het gevolg zijn van chronische stress, als sterk tot zeer sterk aanwezig (dus een score van 7 of hoger):
- zich vermoeid voelen (59% van de deelnemers)
- onder druk staan (55% van de deelnemers)
- zichzelf niet voldoende kunnen ontspannen (41% van de deelnemers)
- slaaptekort (45% van de deelnemers)
- concentratiestoornissen (31% van de deelnemers).
Deze bevindingen inzake chronische stress komen grotendeels overeen met de vorige ‘POWER TO CARE’-enquêtes in juni 2021, maart 2021 en december 2020. Ook het voorkomen van lichamelijke klachten die verband houden met chronische stress blijft alarmerend hoog:
- spier- en gewrichtspijn (37% van de deelnemers)
- hoofdpijn (25% van de deelnemers)
- maagproblemen (19% van de deelnemers).
Ook de volgende symptomen die verband houden met acute stress waren bij de deelnemers in september 2021 nog verhoogd aanwezig:
- hyperalert en verhoogd waakzaam zijn: 31% van de respondenten gaf een score van 7 of hoger (juni 2021: 28%, maart 2021: 32%, december 2020: 38%, normale omstandigheden: 24%)
- gevoelens van angst: 17% van de respondenten gaf een score van 7 of hoger (juni 2021: 14%, maart 2021: 17%, december 2020: 27%, normale omstandigheden: 12%).
Beide symptomen van acute stress, en ‘gevoelens van angst’ in het bijzonder, werden meer gerapporteerd door de respondenten van december 2020 in vergelijking met de volgende bevragingen. De vaccinatie van de professionele zorg- en hulpverleners is wellicht een verklaring voor dit verschil.
28% van de deelnemers overweegt om te stoppen
Ook op professioneel vlak laat de COVID-19-crisis zijn sporen na bij zorg- en hulpverleners. In september 2021 overwoog 28% om te stoppen met het uitoefenen van hun beroep, tegenover 10% vóór de COVID-19-crisis. 22% van de bevraagden had het ‘gevoel er alleen voor te staan’, 57% rapporteerde het gevoel deel uit te maken van een team. Opvallend is dat ook na 20 maanden crisis amper 35% van de deelnemers zegt dat ze ‘voldoende steun en begeleiding’ kunnen vragen. Toch blijft ook na 20 maanden 45% van de zorg- hulpverleners ervan overtuigd dat ‘ze een verschil kunnen maken’ door hun werk.
De COVID-19-crisis leidt dus ook tot een verhoogd risico op uitstroom.
Nood aan ondersteuning blijft hoog
De mate van ondersteuning die zorg- en hulpverleners krijgen is een belangrijke beschermende factor tegen de gevolgen van het blootstaan aan acute en chronische stress. Over ondersteuning leren we uit de bevraging in september 2021 het volgende:
- Ruim 60% van de zorg- en hulpverleners deelde in de week voor de enquête zijn gedachten en emoties met zijn/haar partner, de directe collega’s en vrienden en naasten en was tevreden over die interactie.
- Slechts 26% van de zorg- en hulpverleners deelde zijn gedachten en emoties met zijn/haar leidinggevende.
- Slechts een kleine minderheid deed een beroep op de eigen huisarts (9%) of op een psycholoog of een andere professionele ondersteuner (7%).
- Meer dan de helft van de zorg- en hulpverleners geeft aan in de toekomst zeker of waarschijnlijk nood te hebben aan steun van zijn/haar leidinggevende. Bijna 1 op 3 wil hiervoor zeker of waarschijnlijk een beroep doen op een psycholoog ,een andere professionele ondersteuner of op de eigen huisarts.
Ook bij de respondenten in juni 2021, maart 2021 en in december 2020 was er een gelijkaardige nood aan toekomstige ondersteuning door de leidinggevende of door een professionele psychosociale hulpverlener. Het feit dat zorg- en hulpverleners al meer dan een jaar blootstaan aan chronische stress, heeft een negatieve impact op hun welzijn. De nood aan ondersteuning van zorgverstrekkers en hulpverleners binnen en buiten de eigen arbeidscontext blijft dus hoog.
Raadpleeg alle resultaten van de vierde ‘POWER TO CARE’-enquête
De POWER TO CARE-enquête is de nationale opvolger van de ZorgSamen-barometer, waarvan in Vlaanderen 4 edities hebben plaatsgevonden. Ze is een initiatief van Sciensano en KU Leuven met als partners Zorgnet-Icuro, Steunpunt Geestelijke Gezondheid/Te gek!?, Santhea, UNESSA en GIBBIS.
Op onze website vind je ook de resultaten van de eerste nationale “POWER TO CARE”-enquête (8-15 december 2020), van de tweede enquête (16-26 maart 2021) en van de derde enquête (15-28 juni 2021).
Zorg- en hulpverleners die nood hebben aan emotionele of psychologische ondersteuning vinden een overzicht van het aanbod en tips op de websites van De ZorgSamen, Doctors4Doctors vzw (Vlaanderen), ARTS IN NOOD / MEDECINS EN DIFFICULTE (België), Trouver du Soutien (Wallonië) en LBSM (Brussel).