Woensdag 7 april 2021 is wereldgezondheidsdag. Het thema dit jaar is „gezondheidsongelijkheden”. Naar aanleiding hiervan zetten we graag enkele van onze wetenschappelijke activiteiten over dit onderwerp in het voetlicht.
Gezondheidsongelijkheden zijn een belangrijk maatschappelijk probleem
We stellen vast dat mensen met een hogere sociaaleconomische status (hoger inkomen en hoger opgeleid) niet alleen langer leven maar ook meer levensjaren in een goede gezondheid doorbrengen. Vooral in die laatste parameter (gezonde levensverwachting) merken we markante verschillen: tussen 2001 en 2011 groeide de kloof (ongelijkheidsindex) tussen hoog en laagopgeleide mannen met 73%. Bij vrouwen nam die met 20% toe. Analoog weten we dat ook ongeveer dubbel zoveel laagopgeleiden gezondheidsklachten (chronische aandoeningen, meerdere aandoeningen tegelijk, diabetes, slaap- en angstproblemen,…) hebben in vergelijking met hoogopgeleiden (cijfers op basis van de gezondheidsenquête 2013). Gezondheidsongelijkheden zijn bovendien gelinkt aan beperktere gezondheidsvaardigheden (vaardigheden die mensen nodig hebben om beslissingen te nemen over hun gezondheid). Dat laatste blijkt vooral bij mensen met een slechte gezondheid, ouderen en lager opgeleiden het geval te zijn. Dit zijn maar enkele gegevens uit het rapport over de Belgische gezondheidstoestand (Health status report) dat sinds 2019 door Sciensano wordt uitgewerkt om de strategieën van de verschillende Belgische overheden rond gezondheidsongelijkheden op te volgen.
Informatie over gezondheid speelt een cruciale rol in het bestrijden van gezondheidsongelijkheden
Het Europese BAHCI-project onderzocht daarom de voorbije drie jaar hoe gezondheidsdata in bevolkingsregisters, administratieve registers, vitale statistieken en wetenschappelijke tijdschriften door beleidsmakers, zorgverleners en community managers worden gebruikt voor besluitvorming. Daarvoor ontwikkelden ze het zogenaamde Health Information (HI)-Impact Framework waarmee de beschikbaarheid, de verspreiding en het gebruik van evidence-based gegevens gemonitord kan worden. Op die manier kunnen de gevolgen van bepaalde producten en diensten op het vlak van gezondheid en maatschappij bestudeerd worden. Dat moet leiden tot een beter presterend gezondheidssysteem en efficiëntere gezondheidsinterventies op verschillende niveaus. Bij Sciensano passen we die techniek reeds toe op onze eigen gezondheidsinformatie en we gebruiken hem om de dialoog met andere actoren in de Belgische gezondheidssector, met patiënten en met het grote publiek te verrijken.
De toegevoegde waarde van deze benadering krijgt ook internationaal erkenning. Zo ontving het project in 2020 de « Recognition of success award » van de International Association of National Public Health Institutes.
Onderzoek op lokaal niveau
Op kleinere schaal test Sciensano momenteel in 2 gemeenten de invloed van omgevingselementen op lichaamsbeweging en eetgewoonten van de inwoners. We proberen vooral mensen met een lagere sociaaleconomische achtergrond rechtstreeks bij dit project (CIVISANO) te betrekken, opdat hun ervaringen en belevingen actiever en bewuster geïntegreerd kunnen worden in de onderzoeksresultaten en aanbevelingen. Op die manier willen we de kloof op het gebied van ongelijkheid in gezondheid verkleinen.
Ook COVID-19 draagt bij aan de ongelijkheid. In het HELICON-project onderzoeken we de directe en indirecte gezondheidseffecten van COVID-19 op lange termijn in ons land. Door die te koppelen aan een sociaal, economisch en demografisch perspectief, willen we gezondheidsongelijkheden gelinkt aan COVID-19 blootleggen.
Binnenkort start ook het door de EU gefinancierde RESISTIRE-project. Dit project wil inzicht geven in de impact van het beleid dat werd gevoerd rond COVID-19 op gedrags-, sociale en economische ongelijkheden in Europa. De onderzoekers zullen op basis van kwantitatieve en kwalitatieve analyses en overleg met experts beleidsoplossingen en sociale innovaties ontwerpen, ontwikkelen en testen. Die zullen dan ter beschikking komen van beleidsmakers en actoren in verschillende domeinen.
Gezondheidsongelijkheid is een beest met vele koppen. Het moet bijgevolg bestreden worden op verschillende domeinen. Of het nu gaat over het ontwikkelen van indicatoren om de toestand op te volgen, het evalueren van de toegang tot gezondheidszorg, burgerparticipatie, het bestuderen van de invloed van groene ruimten, of andere relevante aspecten, Sciensano reikt beleidsmakers en mensen op het terrein daarbij steeds de wetenschappelijke hand.