In het kort
Arseen is een metalloïd of semi-metaal dat in de omgeving, in levende organismen en in voedsel in een aantal chemische vormen aanwezig kan zijn. Deze vormen zijn ook bekend als ‘arseenspecies’ en hebben elk een andere karakteristieke toxiciteit: anorganisch arseen is bijvoorbeeld een bekend carcinogeen, terwijl we weten dat het organische arsenobetaïne niet-toxisch is. Voedingsmiddelen die het meest bijdragen aan blootstelling aan anorganisch arseen zijn onder andere rijst en speciale voedingsproducten, waaronder voedingssupplementen. Gegevens over arseenconcentratie en speciatie in voedingssupplementen zijn schaars in België en op Europees niveau. Wat betreft voedingssupplementen op basis van klei bevat de internationale literatuur nauwelijks informatie.
In deze context beoogt het COMPA-project:
- bij te dragen tot de kennis die beschikbaar is over de concentratie en speciatie van arseen in verschillende soorten voedingssupplementen, en
- een beter inzicht te krijgen in het risico en de reële blootstelling van de Belgische bevolking aan arseen uit voedingssupplementen.
Projectbeschrijving
Met het oog op de bestaande Belgische maximumconcentratie voor arseen (As) in geselecteerde voedingssupplementen en mogelijke toekomstige Europese debatten over maximumconcentraties voor As in voedingssupplementen, werden 83 stalen van voedingssupplementen verzameld op de Belgische markt en geanalyseerd door ICP-MS en HPLC -ICP-MS voor totaal As en vier As-species. Er werden verschillende soorten voedingssupplementen geselecteerd: voedingssupplementen op basis van algen, vis- of krillolie of niet-mariene biologische matrices (landplanten, gisten, enz.), voedingssupplementen met klei en andere voedingssupplementen van minerale of synthetische oorsprong.
Voedingssupplementen met klei vormen een speciale groep binnen het project, omdat -zeker in het geval van zuivere klei — alle arseen in deze stalen naar verwachting aanwezig is in de meest toxische anorganische vorm (Asi). Maar in tegenstelling tot biologische matrices kan een lagere biotoegankelijkheid van As worden verwacht. Om het risico te bepalen, is de eerste vraag dus niet welke soorten aanwezig zijn maar eerder wat de biotoegankelijkheid van dit anorganische arseen is. Daarom werd de biologisch toegankelijke As-fractie in deze stalen bepaald met behulp van het „Unified Barge Method”-protocol (UBM; Denys et al., 2012). De methode werd ook toegepast op sommige andere minerale of synthetische voedingssupplementen.
Ten slotte werden berekeningen van de blootstelling gedaan en potentiële risico’s beoordeeld door de blootstellings- met referentiewaarden te vergelijken.
Totale As-concentraties verschilden aanzienlijk tussen verschillende soorten voedingssupplementen, maar ook tussen voedingssupplementen van hetzelfde type. Het totaal As-concentraties in voedingssupplementen nam af in deze volgorde: op basis van algen > op basis van vis- en krillolie > op basis van klei > niet-mariene biologische matrices en ‘andere’ supplementen van minerale of synthetische oorsprong. De As-speciesconcentraties verschilden sterk tussen de soorten voedingssupplementen en binnen de verschillende soorten. Hoewel de aanwezigheid van arsenobetaïne (AB) eerder in verschillende soorten algen werd gemeld, waren de AB-concentraties in alle stalen van voedingssupplementen op basis van algen niet kwantificeerbaar.
Om de biotoegankelijke As-fractie in kleihoudende, minerale en synthetische voedingssupplementen te bepalen, werd de UBM-methode toegepast. Uit de resultaten bleek dat de biotoegankelijkheid van Asi 50% of minder was en varieerde tussen alle op klei gebaseerde stalen, maar 100% benaderde in andere minerale en synthetische voedingssupplementen.
Uit de risico-analyse bleek dat de inname van de geteste voedingssupplementen geen enkel risico op acute toxiciteit als gevolg van de opgenomen hoeveelheid Asi inhield. Voor de algemene populatie was de opgenomen hoeveelheid Asi als gevolg van de chronische consumptie van de geteste voedingssupplementen in de meeste gevallen geen reden tot bezorgdheid, behalve voor een aantal geteste kleihoudende voedingssupplementen, zelfs wanneer rekening werd gehouden met de relatief lage biotoegankelijkheid van Asi in deze voedingssupplementen.
Op basis van de resultaten van het project werden verschillende aanbevelingen geformuleerd voor regelgevende instanties.
