In het kort
Infecties veroorzaakt door bacteriën kunnen behandeld worden met antibiotica. Wanneer deze medicijnen regelmatig, onnodig (bv. bij een virale infectie) of incorrect (bv. antibioticakuur te vroeg stoppen en/of overschotjes later gebruiken) gebruikt worden, kunnen bacteriën ‘resistent’ worden. Wanneer je een infectie krijgt met zo’n resistente bacterie, kan het zijn dat antibiotica niet meer helpen. Hierdoor kan je ernstig ziek worden met meer ziekenhuisopnames, een langere ziekteduur of soms zelf sterfte tot gevolg.
De dienst Zorginfecties en antibioticaresistentie (NSIH) van Sciensano organiseert, verzamelt en analyseert surveillancegegevens over antimicrobiële resistentie (AMR) in Belgische ziekenhuizen. Deze resultaten worden teruggekoppeld naar de ziekenhuizen, zodat zij via zorgvuldig gebruik van antibiotica en doorgedreven hygiënemaatregelen het ontstaan van resistentie kunnen voorkomen en/of de verspreiding van resistente kiemen kunnen tegengaan.
Projectbeschrijving
De surveillance van antimicrobiële resistentie (AMR) in Belgische ziekenhuizen bestaat uit 3 luiken, zoals beschreven hieronder. De gegevens worden beschreven in een studieprotocol en verzameld aan de hand van een 
surveillanceformulier.
1. De surveillance van meticilline resistente Staphylococcus aureus (MRSA)
Staphylococcus aureus is een grampositieve bacterie die bij de mens frequent op de huid en in de neus gevonden wordt. Wanneer deze bacterie ongevoelig (resistent) wordt voor de behandeling met bepaalde antibiotica, waaronder meticilline, spreken we van MRSA.
MRSA is een van de zogenaamde ziekenhuisbacteriën die Sciensano sinds 1994 opvolgt. Sinds 2006 is deelname aan deze surveillance verplicht* voor alle Belgische ziekenhuizen.
2. De surveillance van multiresistente gramnegatieve bacteriën (MRGN)
België wordt, zoals andere Europese landen, geconfronteerd met de snelle opkomst van multiresistente gramnegatieve bacteriën. Deze bacteriën (o.a. Escherichia coli en Klebsiella pneumoniae) zijn kiemen die bij de mens voornamelijk in de darm voorkomen en die vooral bij ernstig zieke patiënten infecties kunnen veroorzaken. Via verschillende mechanismen kunnen deze gramnegatieve bacteriën ongevoelig (= resistent) worden tegen verschillende antibioticaklassen. De meest voorkomende resistentiemechanisme is de productie van enzymen, zoals extended spectrum bèta-lactamasen (ESBL) en carbapenemasen.
Sciensano startte deze epidemiologische surveillance in 2000. Sinds 2014 is deelname aan deze surveillance verplicht* voor alle Belgische ziekenhuizen.
3. De surveillance van vancomycine of linezolid resistente enterokokken (VRE)
Enterokokken behoren tot de normale darmflora van de mens. Er bestaan verschillende enterokokken, maar enkel een klein deel veroorzaakt infecties bij de mens (o.a. Enterococcus faecium en Enterococcus faecalis). Meestal ontstaan infecties (o.a. urineweginfecties, wondinfecties, bloedbaaninfecties en endocarditis) bij immuungecompromitteerde of ernstig zieke patiënten.
Vancomycine resistente enterokokken (VRE) zijn ongevoelig voor antibiotica behorende tot de groep van de glycopeptiden (vancomycine, teicoplanine). Sinds enkele jaren nemen het aantal meldingen met VRE uitbraken in ziekenhuizen toe.
Sinds 2014 maakt de VRE surveillance deel uit van de vier optionele surveilllanceprogramma’s* waaruit algemene ziekenhuizen één moeten kiezen om aan deel te nemen.
* Koninklijk besluit van 25 april 2002 betreffende de vaststelling en de vereffening van het budget van financiële middelen van de ziekenhuizen, Art 56, Par 2, wijziging van 8 januari 2015 en 10 september 2020
Naast deze surveillances neemt Sciensano ook deel aan de Europese surveillance van antimicrobiële resistentie (EARS-Net), georganiseerd door het Europees Centrum voor Ziektepreventie en –bestrijding.
Resultaten
Sciensano publiceert elk jaar een rapport met de belangrijkste surveillanceresultaten:
- Surveillance of antimicrobial resistant bacteria in Belgian hospitals: national report including data up to 2022. Latour K, Denis O, Huang TD, Matheeussen V, Yin N (2024) (rapport in het Engels).
- Surveillance of antimicrobial resistant bacteria in Belgian hospitals: report 2019-2020. Latour K, Denis O, Goossens H, Huang TD, Matheeussen V, Yin N (2022) (rapport in het Engels met Nederlandse samenvatting).
- Surveillance of antimicrobial resistant bacteria in Belgian hospitals: report 2018. Latour K, Goossens H, Hallin M, Huang TD (2020) (rapport in het Engels met Nederlandse samenvatting).
- Surveillance of antimicrobial resistant bacteria in Belgian hospitals: report 2017. Latour K, Goossens H, Hallin M, Glupczynski Y (2019) (rapport in het Engels met Nederlandse samenvatting).
- Surveillance of antimicrobial resistant bacteria in Belgian hospitals: report 2016. Latour K, Yusuf E, Dodémont M, Glupczynski Y (2018) (rapport in het Engels met Nederlandse samenvatting).
- Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: jaarrapport 2015. Jans B, Denis O, Goossens H, Glupczynski Y (2017).
- Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: jaarrapport 2014. Jans B, Glupczynski Y, Goossens H, Denis O (2016).
- Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: jaarrapport 2013. Jans B, Denis O, Glupczynski Y (2015).
- Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: jaarrapport 2012. Jans B, Denis O, Glupczynski Y (2014).
- Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: jaarrapport 2011. Jans B, Denis O, Glupczynski Y (2013).
Projectonderzoekers van Sciensano
Diensten die aan dit project werken
Partners
