In het kort
Postoperatieve wondinfecties (PWI) zijn infecties die voorkomen bij patiënten die een chirurgische ingreep hebben ondergaan en zijn één van de meest voorkomende types van zorginfectie. PWI veroorzaken extra lijden bij de patiënt en kunnen zelfs in extreme gevallen leiden tot sterfte.
Sciensano organiseert de Nationale surveillance van postoperatieve wondinfecties ter opvolging van hun voorkomen in België en ter ondersteuning van de preventie van PWI op lokaal en nationaal niveau.
Projectbeschrijving
De Europese puntprevalentiestudie van zorginfecties en antimicrobieel gebruik (2017) toonde voor België aan dat postoperatieve wondinfecties (PWI) samen met urineweginfecties en longontstekingen bij de drie meest voorkomende types van zorginfecties behoren, met aandelen van respectievelijk 17%, 21% en 22% in de totale prevalentie van 7,3%.
PWI zijn een belangrijke oorzaak van verhoogde morbiditeit en mortaliteit bij patiënten die een heelkundige ingreep ondergaan. Uit resultaten van de Nationale PWI Surveillance (resultaten 2001-2003) bleek ook dat de incidentie van PWI in patiënten opgevolgd na herniaoperaties kan variëren van 0.8% bij laagrisicopatiënten tot meer dan 8% bij hoogrisicopatiënten. In de groep van diep-incisionele of orgaan/holte PWI (37% van alle PWI) gaf 34% aanleiding tot een nieuwe ingreep en 22% tot een heropname in het ziekenhuis. De groep van patiënten met dit soort PWI had ook een hogere mortaliteit vergeleken met de groep die eenzelfde operatie onderging maar gespaard bleef van infecties. Surveillance van PWI op lokaal en nationaal niveau kadert daarom in een brede strategie voor preventie van dit soort zorginfecties.
De nationale surveillance van PWI werd gelanceerd in 2001 met 2 doelstellingen:
- Ze biedt aan de ziekenhuizen een gestandaardiseerd protocol en bijhorende hulpmiddelen om surveillance binnen het ziekenhuis te organiseren en de resultaten op te volgen.
- Ze laat toe om nationale referentiecijfers omtrent PWI, diens risicofactoren en uitkomstparameters te verzamelen. Zo kunnen we dit nationaal opvolgen en kunnen deelnemende ziekenhuizen zich positioneren met een groep van vergelijkbare ziekenhuizen of met een vergelijkbare patiëntenpopulatie.
Als ziekenhuis deelnemen aan de nationale surveillance van postoperatieve wondinfecties
We nodigen de algemene ziekenhuizen in België jaarlijks uit om op vrijwillige basis deel te nemen aan de PWI surveillance. Als ziekenhuis kan je deelnemen aan de PWI surveillance als volgt:
- Maak een keuze uit minstens één categorie van chirurgische ingrepen uit de lijst van aanbevolen operatiecategorieën (zie surveillanceprotocol hieronder).
- Organiseer de opvolging voor PWI bij de patiënten die gedurende de 3-maandelijkse surveillanceperiode bovenvermelde chirurgische ingrepen hebben ondergaan in jouw ziekenhuis. De 3-maandelijkse surveillanceperiode kan je vrij kiezen; de definities en bepalingen ter opvolging van patiënten kan je terugvinden in het surveillanceprotocol (2010 met addendum in 2017).
- Je registreert de surveillancegegevens via de NSIHwin software (zie hieronder) of in zelf aan te maken gegevensbestanden (zie bij hulpmiddelen) en verstuurt deze naar Sciensano ten laatste 6 weken na het verstrijken van de surveillanceperiode.
Hoe worden de gegevens verwerkt en hoe zit het met de confidentialiteit?
Ziekenhuizen bezorgen ons de geanonimiseerde surveillancegegevens. Wij voegen, na een eerste controle, de ingezonden gegevens toe aan het nationale bestand. Daarna checken we of de gegevens geldig zijn. Tot slot analyseren wij de gegevens op individueel, regionaal, nationaal en Europees niveau.
We behandelen individuele resultaten van ziekenhuizen strikt vertrouwelijk. Er wordt op geen enkel moment informatie doorgegeven over de identiteit van patiënten of de clinicus. We delen individuele resultaten uitsluitend mee aan het betrokken ziekenhuis zelf.
Voor de organisatie van PWI surveillance in het ziekenhuis kan je als ziekenhuis gebruik maken van volgende hulpmiddelen:
- Het huidige surveillanceprotocol (2010 met addendum 2017) bevat gedetailleerde uitleg over de objectieven van de surveillance, de op te volgen patiënten en chirurgische ingrepen en de gehanteerde gevalsdefinities. Je krijgt ook uitleg over de praktische organisatie van de surveillance en over de door te voeren registraties.
- De NSIHwin software (aan te vragen bij de contactpersoon) voor registratie en opvolging van de PWI surveillancegegevens.
Het huidige surveillanceprotocol (2010/2017) bevat volgende bijlagen:
- Referentielijsten met daarin de lijst van aanbevolen te registreren chirurgische ingrepen volgens codering van het National Healthcare Safety Network (NHSN), de hiermee overeenstemmende procedurecodes volgens ICD9-CM codering, per operatiecategorie de lijst met cutoff waarden voor overschrijden van operatieduur en de lijst van aanbevolen te registreren merkers voor antimicrobiële resistentie.
- De datadefinitie met een beschrijving van alle variabelen opgevraagd in de surveillance. Deze vormt de basis voor de registratie-instructies met meer uitleg over het gebruik van de datadefinitie en de registratieformulieren op papier of in de registratiesoftware NSIHwin. Gebruik de datadefinitie ook als leidraad indien je surveillancebestanden rechtstreeks aanmaakt zonder beroep te doen op de software.
- Formulieren voor registratie op papier.
- Een voorbeeld van een individueel feedbackrapport dat wordt opgemaakt voor een deelnemend ziekenhuis na het insturen van surveillancegegevens.
- De handleiding van het individuele feedbackrapport voor correcte interpretatie van de resultaten.
In 2023 werd een update van het protocol uitgevoerd.
- De protocol update (2023) bevat nu ook een geaggregeerde noemergegevensregistratie optie wat de registratie last beperkt. Ook werd er een optionele evaluatie van de perioperatieve antibiotica profylaxe toediening toegevoegd. Een volledig overzicht van de wijzigingen ten opzichte van de vorige versie kan teruggevonden in sectie 1.3 wijzigingen.
- De dataverzameling en rapportering migreert naar het Healthdata platform in 2024.
Het protocol (2023) bevat de volgende bijlagen:
- Datadefinitie en registratie instructies
- Formulieren voor de registratie op papier
- ICD-10-PCS_code_lijst inclusief de beschrijving per code per operatiecategorie
- Voorbeeldregistratie formulieren voor surveillance na ontslag voor consultatie bij de huisarts en bij de chirurg. Deze formulieren kunnen aangepast worden op basis van de lokale organisatie van de surveillance en de behoeften van het ziekenhuis.
Resultaten
Het rapport ‘Surveillance van Postoperatieve Wondinfecties‘ geeft een overzicht van de nationale resultaten van de surveillance van postoperatieve wondinfecties (PWI) voor de periode van juli 2001 tot december 2003. Door de verplichting van het Vlaamse ‘kwaliteitsdecreet’ van 25/02/1997 namen vooral Vlaamse ziekenhuizen deel en werden vooral de volgende operatiecategorieën opgevolgd:
- coronaire bypassoperaties
- vaatheelkunde
- colonheelkunde
- herniorrhafie
- heupprothese
- laminectomie.
Naast de globale resultaten (cumulatieve incidentie en incidentiedensiteit van PWI) vergeleken we ook de incidenties per ziekenhuis. Verder bevat het rapport ook gegevens over onder meer operatie- en verblijfsduur, tijd tussen operatie en infectie, surveillance na ontslag en perioperatieve antibioticaprofylaxe.
Daarnaast rapporteert het Europese centrum voor ziektepreventie en –bestrijding (ECDC) ook over het voorkomen van Postoperatieve wondinfecties op Europees vlak. De resultaten hiervan zijn beschikbaar via jaarlijkse rapporten van het ECDC en de ATLAS-tool van het ECDC (Surveillance Atlas of Infectious Diseases).