In de strikte zin van het woord zijn zoetstoffen stoffen die een zoete smaak geven. Ze kunnen een natuurlijke oorsprong hebben, zoals suiker, honing en ahornsiroop, of een artificiële, zoals aspartaam.

In het dagelijkse taalgebruik verwijzen zoetstoffen specifiek naar levensmiddelenadditieven, gedefinieerd door:

• een hoge zoetkracht in vergelijking met tafelsuiker
• weinig of geen calorieën
• een matig tot geen effect op de glycemie (suikergehalte in het bloed)

 We onderscheiden 2 soorten zoetstoffen:

• bulkzoetstoffen, ook ‘polyolen’ of ‘alcoholsuikers’ genoemd
• intense zoetstoffen

WIST U DAT? Tafelsuiker (wit en bruin), ook wel bekend als sucrose, is een natuurlijk ingrediënt dat uit suikerbieten en suikerriet wordt gewonnen. Fructose wordt vooral in fruit, honing en agavesiroop maar ook in groenten, granen en aardappelen gevonden. Het is zoeter is dan glucose.

Net als alle andere levensmiddelenadditieven zijn zoetstoffen gereglementeerde stoffen. De Europese commissie beoordeelt hun nut en EFSA hun veiligheid.

Net als alle andere levensmiddelenadditieven worden zoetstoffen vermeld in de lijst van ingrediënten op het etiket van het product.

Ze worden hetzij met hun naam hetzij met een code vermeld:

• ‘E’ voor de goedkeuring van een additief door de Europese unie
• cijfers volgens de functie van het additief (‘9’ voor zoetstoffen, ‘4’ voor textuurmiddelen)

Opgelet! De code betekent niet noodzakelijk dat het levensmiddelenadditief chemisch is. Zo komen steviolglycosiden (stevia) overeen met de code E 960, maar zijn het plantaardige additieven met een synthetisch extractieproces.

Voor intense zoetstoffen wordt een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) bepaald: het is de hoeveelheid van een levensmiddelenadditief, uitgedrukt in mg per kg lichaamsgewicht, welke dagelijks verbruikt kan worden zonder merkbaar gevaar voor de gezondheid.

De Europese verordening regelt niet alleen het gebruik van additieven, maar ook de maximale hoeveelheden die de desbetreffende levensmiddelen mogen bevatten. Deze maximale waarden worden vastgesteld om ervoor te zorgen dat de consumptie niet hoger is dan de ADI.

Naast een zoete smaak dragen bulkzoetstoffen ook bij aan de textuur van het product.

Hun zoetkracht is iets hoger dan die van saccharose maar ze bevatten ongeveer evenveel calorieën: zo’n 4 calorieën per gram.

Zij hebben het voordeel dat ze geen cariës veroorzaken en worden om deze reden in snoepgoed en kauwgom verwerkt.

Zij hebben het nadeel dat ze niet volledig worden opgenomen in het maag-darmkanaal. Daardoor kunnen ze gisten in de dikke darm en een opgeblazen gevoel en diarree veroorzaken.

Het is aanbevolen om de limiet van 20 tot 50 g per dag niet te overschrijden om maag-darmklachten te voorkomen. Ze worden ten zeerste afgeraden voor kleine kinderen (jonger dan 3 jaar).

Intense zoetstoffen, soms ‘kunstmatige zoetstoffen’ genoemd, bevatten geen calorieën en hebben geen effect op de glycemische index. 
Ze kregen een aanvaardbare dagelijkse inname toegekend, waaronder de consumptie geen risico voor de gezondheid zou inhouden.

Vaak worden verschillende intense zoetstoffen gecombineerd om de smaak te perfectioneren. Er worden ook bulkzoetstoffen toegevoegd om het verlies aan textuur en massa te compenseren.

Opgelet! Een product met een verlaagd suikergehalte bevat niet noodzakelijk minder vetten. Producten met intense zoetstoffen kunnen soms meer vet bevatten om een betere textuur van het product te verkrijgen.

Steviolglycosiden (E 960), vaak ‘stevia’ genoemd, zijn eigenlijk een mengeling van verschillende steviolglycosiden geëxtraheerd uit de bladeren van de plant Stevia rebaudiana Bertoni.

Dit is een plantaardige zoetstof die een synthetisch extractieproces heeft ondergaan. Daarom worden steviolglycosiden niet als natuurlijke zoetstoffen maar eerder als synthetische zoetstoffen van natuurlijke oorsprong beschouwd.

Stevia is een groeiende markt in België: op steeds meer producten wordt vermeld dat zij stevia bevatten. Maar we mogen niet vergeten dat het merendeel van de producten die stevia bevatten, ook gewone suiker bevat om de anijssmaak van stevia te maskeren (50% Heinz Ketchup, Coca-Cola Life).

Meer informatie over stevia:

• Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) | Steviolglycosiden, een zoetstof op basis van stevia 
• Europees voedselagentschap (EFSA) | Zoetstoffen (enkel in het Frans en Engels)
• Global Stevia Institute

Volgens Sciensano ligt de consumptie van zoetstoffen bij de Belgen ruim onder de aanvaardbare dagelijkse inname en zou er daarom geen gevaar voor overconsumptie zijn.

De consumptie van zoetstoffen is echter afhankelijk van verschillende factoren:

• de eetgewoonten, die zeer snel evolueren
• het steeds groeiende assortiment producten met zoetstoffen

Bovendien bevatten voedingsmiddelen vaak meerdere zoetstoffen en zijn de gezondheidseffecten van dergelijke mengelingen nog niet bekend.

WIST U DAT? Volgens een evaluatie, die in 2011 door EFSA werd gepubliceerd, kan met zoetstoffen geen normaal lichaamsgewicht worden bereikt of behouden.

Gezien de toename van diabetes en obesitas is een van de gezondheidsdoelen het verminderen van de consumptie van suikers.

Nochtans is suiker niet weg te denken uit een evenwichtig voedingspatroon. Men mag er een beetje van gebruiken, maar niet te veel. Zoetstoffen kunnen een alternatief zijn voor suiker, maar mogen deze niet volledig vervangen.

In het kader van de snel veranderende eetgewoonten en het steeds groeiende assortiment producten met zoetstoffen is het belangrijk om:

• voedingsproducten te variëren
• geïnformeerd te blijven over hun samenstelling door het etiket te lezen
• uw suikeropname te controleren (meer trage suikers, minder snelle suikers)

Raadpleeg de Nubel voedingsplanner en de voedingsaanbevelingen voor glucose van de Hoge Gezondheidsraad.