Geslacht en gender hebben een grote invloed op de gezondheid door zowel biologische als sociale verschillen en ongelijkheden. Historisch gezien wordt de gezondheid van vrouwen en meisjes vaak verwaarloosd als gevolg van discriminatie. Dat leidt ertoe dat vrouwen en meisjes niet hun volledige gezondheidspotentieel kunnen bereiken. Gegevens over de gezondheid van vrouwen is nog steeds vaak onbestaande of moeilijk toegankelijk, waardoor ze moeilijk te analyseren of te hergebruiken zijn. Dat leidt tot hiaten in welzijn, preventie en gezondheidszorg. De gezondheid van vrouwen is een belangrijke volksgezondheidskwestie. Sciensano publiceert een nieuw gezondheidsrapport dat een uitgebreid overzicht geeft van de huidige stand van zaken van gezondheid van vrouwen in België.
Ongelijkheden tussen mannen en vrouwen beginnen tijdens de adolescentie, vooral op het gebied van de geestelijke gezondheid
Uit verschillende enquêtes op scholen blijkt dat de geestelijke gezondheid van adolescente meisjes slechter is dan die van jongens in de adolescentie. Ze rapporteren meer psychosomatische en depressieve symptomen en denken vaker aan zelfmoord.
Hoewel meisjes betere resultaten boeken op het vlak van preventief gezondheidsgedrag (bijvoorbeeld: eten meer groenten en fruit) en beter voor zichzelf zorgen (bijvoorbeeld: ze poetsen vaker hun tanden), blijkt ook dat ze over het algemeen minder lichamelijk actief zijn dan jongens.
Betere ondersteuning van seksuele en reproductieve gezondheid kan het welzijn van vrouwen verbeteren
Hoewel we een goede toegang hebben tot anticonceptie, zou een betere terugbetaling de toegang ertoe nog kunnen verbeteren. In België ontbreekt informatie over het aantal mensen dat te kampen heeft met onvruchtbaarheid en hun ervaringen daarmee. Hoewel het aantal zwangerschappen als gevolg van een IVF-behandeling toeneemt in Vlaanderen en Brussel, ontbreekt andere informatie zoals de toegang tot vruchtbaarheidszorg en de mentale en fysieke gezondheidslast die gepaard gaat met vruchtbaarheidsbehandelingen. Bovendien is er op dit moment geen enkele informatie voorhanden over de epidemiologie van endometriose of van het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) in België. Deze aandoeningen worden niet alleen vaak verkeerd gediagnosticeerd, onderbehandeld of niet herkend maar zijn bovendien risicofactoren voor onvruchtbaarheid en andere aandoeningen.
Aandeel zwangerschappen als gevolg van een IVF/ICSI-procedure per regio en per jaar, België, 2012-2022
Bron: Aangepaste regionale perinatale gezondheidsrapporten van 2022 (Santé périnatale en Wallonie, Perinatale gezondheid in het Brusselse Gewest, Perinatale gezondheid in Vlaanderen)
Algemeen beschouwd is de maternale en perinatale gezondheid in België goed maar er bestaan ongelijkheden. Vrouwen van Marokkaanse, Sub-Saharisch Afrikaanse en Turkse nationaliteit scoren gemiddeld minder hoog op het vlak van maternale en perinatale gezondheid dan vrouwen van Belgische nationaliteit. Er zijn ook heel weinig gegevens beschikbaar over post-partumdepressie (PPD).
Gezondheidsongelijkheden tussen mannen en vrouwen blijven op volwassen leeftijd bestaan
Hoewel vrouwen vaker een beroep doen op gezondheidsdiensten voor geestelijke gezondheidsproblemen, hebben ze minder goede resultaten voor een hele rist geestelijke gezondheidsindicatoren. Het sterftecijfer door zelfdoding is lager onder vrouwen dan mannen in België maar het is een van de hoogste in Europa.
Een Europees onderzoek naar de gezondheid op het werk heeft ook aangetoond dat vrouwen in België een slechtere geestelijke gezondheid en meer musculoskeletale problemen (bijv. pijn aan nek en schouders) hebben en meer geweld op het werk ondergaan dan mannen.
Premenopauzale symptomen (bijv. slapeloosheid, stemmingswisselingen) worden in België onderbehandeld en kunnen een negatieve impact hebben op de levenskwaliteit en het risico op ziekte. Hormoonvervangende therapie en symptoombehandeling kunnen de levenskwaliteit van vrouwen in de premenopauze verbeteren. Het gebrek aan bewustmaking, angst voor bijwerkingen en taboes kunnen vrouwen er echter van weerhouden zich te laten behandelen.
Vrouwen hebben ook een hoog risico op cardiovasculaire aandoeningen (deels te wijten aan hormonale veranderingen tijdens de menopauze) waarvan de symptomen mogelijk niet worden herkend door de vrouwen zelf en hun zorgverleners. Vrouwen met een cardiovasculaire aandoening vertonen immers vaak minder symptomen dan mannen.
Het aantal screenings voor borstkanker, baarmoederhalskanker en colorectale kanker ligt hoger in het Vlaamse Gewest dan in het Waalse en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Ondanks het feit dat HPV-vaccinatie gratis is voor jongeren tot 18 jaar, ligt de vaccinatiegraad nog steeds te laag.
Vrouwen leven langer maar brengen meer van die jaren in slechte gezondheid door
Oudere vrouwen worden in het bijzonder getroffen door sommige chronische ziekten zoals musculoskeletale aandoeningen, urine-incontinentie en dementie en ze lopen een groter risico op multimorbiditeit, d.w.z. meerdere ziekten tegelijk. Ze lopen bovendien een groter risico dan mannen op de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer, waarvoor geen geschikte behandeling bestaat.
Vooral oudere vrouwen lopen het risico op valpartijen en osteoporose die leiden tot fracturen die hun levenskwaliteit aantasten. In 2018 lag de prevalentie van osteoporose bijna tien keer hoger bij vrouwen van 55 jaar en ouder (13%) dan bij mannen (1,8%). Dat verschil kan deels worden toegeschreven aan de onderdiagnose van osteoporose bij mannen.
Prevalentie van osteoporose volgens leeftijd en geslacht, België, 2018
Bron: Nationale Gezondheidsenquête, Sciensano