Ongezond gedrag ligt aan de basis van veel chronische ziekten zoals kanker, diabetes, hart- en vaatziekten en longziekten, die de belangrijkste oorzaken zijn van vermijdbare dood en invaliditeit. De belangrijkste gedragingen in dit verband zijn roken, ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en alcohol drinken. Een ongezond dieet kan bijvoorbeeld leiden tot obesitas, wat een risicofactor is voor diabetes, maar ook voor hart- en vaatziekten, beroerte en bepaalde vormen van kanker. Roken daarentegen is een belangrijke risicofactor voor chronisch obstructieve longziekte (COPD), longkanker en hartziekten.

Onderzoek toont aan dat een kleine gedragsverandering een groot verschil kan maken voor de gezondheidstoestand van mensen. Studies hebben aangetoond dat een toename van ongeveer 30 minuten gewoon wandelen per dag gedurende 5 dagen per week leidt tot een 19% lager risico op coronaire hartziekten (CHD). Deze studies leidden tot de conclusie dat wandelen bescherming biedt tegen CHD op een dosis-respons manier, wat betekent dat het risico op het ontwikkelen van CHD afneemt naarmate de ‘wandeldosis’ toeneemt. Dit is een haalbare verandering die belangrijke gevolgen kan hebben voor de gezondheid.

Studies hebben aangetoond dat het aannemen van gezonde gewoonten een grote invloed kan hebben op de gezondheid. Factoren voor een gezonde levensstijl, zoals het vermijden van tabak en alcohol, regelmatige lichaamsbeweging en het volgen van een gezond dieet, verminderen het risico op de meest voorkomende chronische ziekten. Andere belangrijke gezonde gedragingen hebben te maken met preventieve gezondheidszorg, zoals regelmatige controle van de bloeddruk en het cholesterolgehalte in het bloed, en kankerscreening. Vele verschillende gewoonten kunnen ook bijdragen tot een betere gezondheid, zoals bijvoorbeeld tijd nemen voor ontspanning om stress te verminderen. 

Historisch gezien zijn preventieprogramma’s hoofdzakelijk gericht op veranderingen in individueel gedrag en persoonlijke keuzes. Die omvatten voornamelijk campagnes om mensen te motiveren om te stoppen met roken, actiever te worden, gezonder te eten enz. Recenter werd in een toenemend aantal onderzoeken echter aangetoond dat de fysieke en sociale omgeving het gedrag van mensen sterk beïnvloedt. Met andere woorden, levensstijlgebonden risicofactoren worden niet langer beschouwd als vrijwillig en enkel het gevolg van vrije keuze, omdat ook de context bepalend is voor de beslissingen die we nemen.

Daarom volstaat het niet om mensen te informeren over het belang van gezond gedrag, maar is het ook noodzakelijk om de omgeving(en) te creëren die het aannemen van gezond gedrag bevorderen. Om bijvoorbeeld fysiek actiever te zijn, moeten mensen worden voorgelicht over het belang ervan, maar ook de omgeving moet worden aangepast, bijvoorbeeld door een veilige plek voor fysieke activiteit te creëren. Een ander voorbeeld betreft de ‘voedselomgeving’: om een gezonde voeding te kunnen aannemen, moeten de levensmiddelen op de juiste wijze zijn samengesteld. De overheid moet bijvoorbeeld de herformulering van verwerkte levensmiddelen stimuleren om de concentraties van vetten, suiker en zout te beperken.