België heeft de ambitie om tegen 2040 het tabaksgebruik onder de bevolking drastisch te verminderen en te bereiken dat geen enkele jongere nog met tabak begint (rookvrije generatie). Nieuwe projecties van Sciensano geven aan dat er inspanningen nodig zijn om die doelstellingen te halen.
Een voorspellingsmodel voor het tabaksgebruik
Tabaksgebruik leidt wereldwijd tot een hoog aantal vermijdbare overlijdens en ziekten, ook in België. Sciensano volgt al sinds 1997 de evolutie van het tabaksgebruik in België op via de nationale gezondheidsenquête. Op basis van deze data hebben we een model gemaakt dat voorspelt hoe het tabaksgebruik in de komende jaren zal evolueren. Dit zogenaamde “forecasting” model leverde een aantal interessante inzichten op.
Dagelijks tabaksgebruik zakt niet onder 10% voor 2040 zonder bijkomende initiatieven
In België nam het aantal dagelijkse rokers tussen 1997 en 2018 af met 40% (van 25,5% naar 15,4% dagelijkse rokers). Uit onze projecties blijkt dat het dagelijks tabaksgebruik in België de komende decennia zal blijven afnemen en tegen 2040 minder dan 10% zal bedragen onder personen van 15 jaar en ouder. Dat is als we ervan uitgaan dat de demografische patronen en de huidige trends inzake dagelijks roken dezelfde blijven. De projectie ligt hoger dan de interfederale doelstelling, die het dagelijks tabaksgebruik wilt terugdringen tot 10% tegen 2028 en tot 5% tegen 2040 bij de bevolking van 15 jaar en ouder.
Sciensano-onderzoeker Brecht Devleesschauwer: “De tendens van het rookgedrag in ons land daalt jaar na jaar, maar onze prognoses laten zien dat we er met die natuurlijke evolutie alleen niet komen om het dagelijks tabaksgebruik in ons land terug te dringen tot 5% tegen 2040. Nieuwe initiatieven, zoals de recent gelanceerde ‘Interfederale strategie 2022-2028’ zijn daarom van groot belang.”
Figuur 1 ● Trends in dagelijks roken en projecties, leeftijd 15+ jaar, België 1997-2040 en de doelstellingen van de ‘Interfederale Strategie 2022-2028 voor een Rookvrije Generatie’
De projecties tonen wel verschillen als we kijken naar geslacht en regio:
- Het aandeel dagelijkse rokers is hoger bij mannen dan bij vrouwen en dat verschil zal naar verwachting blijven bestaan, hoewel het mettertijd kleiner wordt. Het aandeel dagelijkse rokers bij vrouwen zal naar verwachting in 2035 onder de 10% dalen, maar bij mannen zal dit niet voor 2040 gebeuren.
- Het aandeel dagelijkse rokers zal afnemen in alle regio’s, maar blijft het hoogst in Wallonië en het laagst in Vlaanderen.
Dagelijks tabaksgebruik bij jongeren zakt niet onder 6% voor 2040 zonder bijkomende initiatieven
De in 2022 gelanceerde ‘Interfederale strategie 2022-2028 voor een rookvrije generatie’ zet in het bijzonder in op jongeren en stelt zich tot doel om:
- het aantal dagelijkse tabaksgebruikers terug te dringen tot 6% in de leeftijdsgroep van 15-24 jaar tegen 2028
- het aantal personen dat begint met tabaksproducten terug te dringen tot (bijna) 0% tegen 2040.
Het dagelijks tabaksgebruik bij jongeren van 15-24 jaar is aanzienlijk gedaald. België zal de doelstelling om het dagelijks tabaksgebruik bij jongeren te verminderen tot 6% tegen 2028 echter niet halen zonder bijkomende maatregelen gericht op deze leeftijdsgroep. Zonder extra inspanningen lukt dat volgens de prognoses pas ruim een decennium later. Daarnaast blijft het dagelijks roken bij jongeren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hoog.
Een rookvrije generatie tegen 2040?
De overgrote meerderheid van de dagelijkse rokers geeft aan tussen 17 en 18 jaar te zijn begonnen. Een vermindering van het dagelijks roken rond deze leeftijd zou dus ook een algemene vermindering van het beginnen met roken betekenen. De projecties voor jongeren van 15-19 jaar laten zien dat het dagelijks roken in deze leeftijdsgroep minder dan 3% zal bedragen tegen 2040 zonder bijkomende maatregelen. In dat geval zou de interfederale doelstelling, namelijk het aantal personen dat begint met tabaksproducten terugdringen tot (bijna) 0% tegen 2040, niet bereikt worden.
“De voorgestelde projecties zijn het ‘business as usual’ scenario zonder koersverandering op beleidsvlak. Als de ambitieuze beleidsmaatregelen uit het interfederale plan doorgevoerd worden, dan kunnen deze trends zeker wijzigen. Het is duidelijk dat de bestrijding van het tabaksgebruik in België een continue en stabiele investering op alle mogelijke fronten vereist”, concludeert Brecht Devleesschauwer.
Meer informatie in de factsheet (enkel beschikbaar in het Engels).