In het kort
Het influenzavirus is een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte bij de mens wereldwijd. Elk jaar wordt ongeveer 5 tot 15% van de wereldbevolking besmet met het influenzavirus, wat aanleiding geeft tot ongeveer 500.000 sterfgevallen per jaar. Elk jaar vindt er een griepepidemie plaats en ongeveer drie of vier keer per eeuw duikt een nieuw influenzavirus op dat een pandemie veroorzaakt. De ernst van elke epidemie of pandemie varieert afhankelijk van het type en subtype van het circulerende influenzavirus en de mate van kwetsbaarheid van de getroffen populatie. Het is daarom belanfrijk dat elk jaar opnieuw de griepactiviteit wordt gemonitord. Sinds de A(H1N1) pandemie van 2009 besteden we ook speciale aandacht aan het opvolgen van de ziektegraad van de influenzapatiënten. De surveillance van het Belgische Nationale Influenza Centrum (NIC) werd daarom vanaf 2010 ook uitgebreid naar gehospitaliseerde patiënten met ernstige acute respiratoire infectie (Severe Acute Respiratory Infection, SARI).
Projectbeschrijving
In België wordt de griepsurveillance uitgevoerd door het Nationaal influenzacentrum in samenwerking met Sciensano’s dienst Epidemiologie van infectieziekten. Sinds 2007 maken we gebruik een netwerk van peilhuisartsen voor de klinische en virologische opvolging van de griepactiviteit in het land. Het voornaamste doel van deze surveillance is de vroege detectie van de jaarlijkse griepepidemie, het meten van de intensiteit en de duur van de epidemie en de identificatie en karakterisatie van de circulerende virussen. Dit laat ons onder ander toe om jaarlijks advies te kunnen formuleren in verband met de selectie van de virusstammen die dienen opgenomen te worden in het griepvaccin van het volgende griepseizoen.
Andere belangrijke taken zijn het ontwikkelien van de capaciteit om nieuwe opduikende griepvirussen te detecteren, het meten van de vaccinwerkzaamheid en de gevoeligheid van de circulerende griepvirussen voor griepremmers.
De griepsurveillance is primair gebaseerd op verzameling van klinische gegevens van peilhuisartsen in verband met het aantal consultaties voor griepachtige aandoeningen (influenza-like illness, ILI) en acute respiratoire infecties. Daarenboven verzamelen deze huisartsen ook nasofaryngeale wissers van een deel van hun patiënten voor analyse op virussen in het laboratorium.
Op basis van deze informatie wordt een epidemische curve geconstrueerd die de intensiteit van de griep weerspiegelt. Deze data geven een accurate indicatie van de algemene griepactiviteit in de bevolking.
In de nasleep van de A(H1N1) 2009 pandemie werd het echter duidelijk dat dit type (ILI) surveillance onvoldoende adequate informatie geeft over de ernst van de griep en de virulentie van de circulerende influenzavirussen. Zowel de WGO als het ECDC beveelden daarom aan om in parallel ook een ziekenhuis-gebaseerde surveillance voor ernstige gevallen (severe acute respiratory infections, SARI) uit te bouwen. Deze aanpak is immers beter geschikt om, behalve de algemene griepactiviteit, ook een idee te krijgen van het aantal ernstige griepgevallen (complicaties). De ziekenhuissurveillance is complementair aan de surveillance van griepachtige aandoeningen bij huisartsen. Beide surveillancenetwerken (peilhuisartsen en peilziekhuizen) laten toe om het volledige spectrum van griep-gerelateerde aandoeningen op te volgen.
Sinds 2010 beschikt België dus ook over een SARI surveillancenetwerk dat bestaat uit 6 ziekenhuizen. Ongeveer 1000 tot 2000 stalen van SARI gevallen worden elk jaar doorgestuurd naar het Griepreferentiecentrum van Sciensano voor analyse op de aanwezigheid van griepvirussen en andere virussen met behulp van real-time PCR. Voor elk van deze patiënten registreren we de klinische data, waaronder verschillende indicatoren voor de ziektegraad, zoals opname in een intensieve zorgen eenheid, acute ademhalingsmoeilijkheden (acute respiratory distress syndrome, ARDS), externe zuurstofvoorziening (extracorporeal membrane oxygenation, ECMO), sterfte, enzovoort.
De belangrijkste doelstelling van deze surveillance betreft het tijdig oppikken van klinische of virologische signalen die wijzen op een meer ernstige griepepidemie of pandemie. We onderzoeken daarbij eveneens de genetische en biologische kenmerken van de griepvirussen die ernstige infecties veroorzaken en de mogelijke assocatie met andere respiratoire virussen.
