In het kort
Wanneer personen met zorgbehoeften niet meer in staat zijn zelfstandig thuis te wonen, dringt een (langdurige) opname in een chronische zorginstelling (bijvoorbeeld een woonzorgcentrum) zich op. Tijdens het verzorgingsproces bestaat er een risico dat deze bewoners een infectie oplopen, zorginfecties genaamd. Op basis van verschillende studies brengen we deze zorginfecties, de bijhorende antibioticabehandelingen en de problematiek van antibioticaresisentie (bacteriën die ongevoelig worden voor antibiotica) in deze zorginstellingen in kaart.
Projectbeschrijving
Zorginfecties zijn infecties die voorkomen na blootstelling aan gezondheidszorg en vaak, maar niet altijd, het gevolg zijn van deze blootstelling. Bewoners in chronische zorginstellingen hebben meer kans om zorginfecties op te lopen omwille van de langdurige verblijfsduur en dus ook blootstelling aan zorg in deze instellingen. Bovendien zijn de bewoners in deze instellingen vaak ouderen. Zij zijn extra kwetsbaar door een verminderde afweer, onderliggende aandoeningen en/of fysieke beperkingen.
Infecties bij deze personen kennen vaak een gecompliceerder verloop en worden vaak behandeld met antibiotica. Veelvuldig en incorrect gebruik van deze antibiotica kan leiden tot antibioticaresistentie. Bij antibioticaresistentie zijn de bacteriën ongevoelig geworden voor antibiotica en werken deze geneesmiddelen dus niet meer voldoende. Frequente zorgcontacten tussen bewoners en zorgpersoneel verhogen daarenboven de kans op het overdragen van de infecties en/of resistente kiemen.
Sinds meerdere jaren worden heel wat inspanningen geleverd om de problematiek van zorginfecties, antibioticagebuik en antibioticaresistentie in Belgische chronische zorginstellingen in kaart te brengen.
Zorginfecties, antibioticaresistentie en het gebruik van antimicrobiële middelen in chronische zorginstellingen
Sciensano organiseerde reeds drie (2005, 2011, 2015) nationale prevalentiestudies (meting van een ziekteverschijnsel of aandoening in een bepaalde populatie op een bepaald moment) om dragerschap met meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) en andere resistente kiemen in Belgische woonzorgcentra in kaart te brengen.
In navolging van studies naar het gebruik van antimicrobiële middelen in woonzorgcentra (ESAC-NH) organiseert Sciensano in samenwerking met het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) prevalentiestudies in Europese chronische zorginstellingen. Deze ‘Healthcare-associated Infections and Antimicrobial use in Long-Term Care Facilities’ (HALT) studies beogen het voorkomen van zorginfecties en het gebruik van antimicrobiële middelen in chronische zorginstellingen te meten aan de hand van een gestandaardiseerde methodologie.
Er vonden reeds drie Europese HALT studies plaats (2010, 2013, 2016-2017). In 2017 vond HALT-PSY plaats: een studie specifiek gericht op psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische afdelingen in acute ziekenhuizen in België. In 2021 organiseerde Sciensano een nationale HALT-studie. In België loopt de Europese HALT-4 studie van 1 oktober tot en met 30 november 2023. Alle Belgische chronische zorginstellingen mogen deelnemen aan deze studie.
De HALT-4 studiedocumenten kunnen hier geraadpleegd worden:
HALT-4 (2023) instellingsvragenlijst
HALT-4 (2023) residentenvragenlijst
HALT-4 (2023) codelijst met micro-organismen
U kan ook contact met ons opnemen via halt@sciensano.be
De evolutie van COVID-19 in de Belgische chronische zorginstellingen
Naar aanleiding van de coronacrisis volgt Sciensano, in samenwerking met de regionale autoriteiten, ook de evolutie van COVID-19 in de Belgische chronische zorginstellingen (hoofdzakelijk woonzorgcentra) op. Via deze surveillance meten we:
- de incidentie (aantal nieuwe gevallen in een bepaalde periode) en prevalentie (aantal gevallen op een bepaald moment) van bevestigde COVID-19 gevallen bij bewoners en personeelsleden
- het aantal COVID-19 hospitalisaties en sterfgevallen bij bewoners
- het absenteïsme door COVID-19 bij het personeel.
Bovendien beoogt de surveillance om mogelijke besmettingsclusters in deze instellingen te identificeren, zodat de regionale autoriteiten deze verder kunnen onderzoeken.
Tot slot voerde Sciensano in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) de AIRCO studie uit. De studie liep van oktober 2021 tot oktober 2022. In het kader van deze studie maten we de ventilatie en binnenluchtkwaliteit in elf Belgische woonzorgcentra aan de hand van meettoestellen in vijf verschillende ruimten. We namen ook luchtstalen en stalen van ventilatieroosters. Bijkomend bevraagden en observeerden we de ventilatiegewoonten en infectiepreventiemaatregelen in de deelnemende woonzorgcentra.
Resultaten
Dragerschap van resistente bacteriën in Belgische woonzorgcentra
Onderstaande rapporten bevatten de resultaten van de drie nationale prevalentiestudies (2005, 2011 en 2015) rond dragerschap van resistente bacteriën in Belgische woonzorgcentra.
Rapporten:
- Nationaal rapport 2015: dragerschap van MRSA, ESBL, CPE en VRE in 29 woonzorgcentra
- Nationaal rapport 2011: dragerschap van MRSA en ESBL in 60 woonzorgcentra (enkel beschikbaar in het Frans)
- Nationaal rapport 2005: dragerschap van MRSA in 60 woonzorgcentra (enkel beschikbaar in het Engels)
U kan de wetenschappelijke publicaties in het kader van deze studies onderaan deze pagina terugvinden bij ‘Associated publications’.
Zorginfecties en antimicrobieel gebruik in chronische zorginstellingen (HALT studies)
Onderstaande rapporten bevatten de nationale resultaten van de 3 HALT studies rond zorginfecties en antimicrobieel gebruik in chronische zorginstellingen (2010, 2013 en 2016).
Consulteer de website van het ECDC voor meer informatie betreffende de Europese resultaten.
Rapporten:
- Nationaal rapport 2021: Zorginfecties en antimicrobieel gebruik in Belgische woonzorgcentra
- Nationaal rapport 2016: Zorginfecties en antimicrobieel gebruik in Belgische woonzorgcentra
- Europees rapport 2013 (inclusief de Belgische resultaten; enkel beschikbaar in het Engels)
- Europees rapport 2010 (inclusief de Belgische resultaten; enkel beschikbaar in het Engels)
- Nationaal rapport 2010: Zorginfecties en antimicrobieel gebruik in 107 Belgische woonzorgcentra
U kan de wetenschappelijke publicaties in het kader van deze HALT studies onderaan deze pagina terugvinden bij ‘Associated publications’.
Surveillance van antimicrobieel gebruik in woonzorgcentra (ESAC-NH)
Onderstaande rapporten bevatten de resultaten van de surveillance van antimicrobieel gebruik in woonzorgcentra.
Rapporten:
- Europees rapport 2009: karakteristieken van ‘nursing homes’ in Europa (in het Engels)
- Europees rapport, november 2009 (inclusief Belgische resultaten; in het Engels)
- Europees rapport, april 2009 (inclusief Belgische resultaten; in het Engels)
- Nationaal rapport, april 2009: het antibioticumvoorschrift in 116 Belgische woonzorgcentra
U kan de wetenschappelijke publicaties in het kader van deze surveillance onderaan deze pagina terugvinden bij ‘Associated publications’.
COVID-19 in residentiële instellingen
De situatie in de woonzorgcentra kan opgevolgd worden via:
- de dynamische grafieken op het COVID-19 dashboard op Epistat
- het wekelijks epidemiologisch bulletin
- de epidemiologische update gegeven door de Risk Assessment Group (RAG)
Consulteer het protocol ‘COVID-19 surveillance in residentiële instellingen’.
U kan de wetenschappelijke publicaties in het kader van deze surveillance onderaan deze pagina terugvinden bij ‘Associated publications’.
Overige rapporten
Afhankelijk van de noden organiseerde Sciensano in de Belgische chronische zorginstellingen verschillende ‘ad hoc’ projecten. De resultaten van deze projecten kan u hieronder terugvinden.
Rapporten:
