De epidemiologie van de infectieziekten waartegen de vaccins gericht zijn, is sterk veranderd sinds de introductie van de Belgische vaccinatieprogramma's, met een belangrijke daling van de incidentie. Sommige infecties zijn sporadisch geworden, zoals tetanus, of werden in België geëlimineerd, zoals congenitale rubella en polio. Vaccinatie en surveillance blijven echter noodzakelijk vanwege het risico op invoer en vanwege de ernst van deze ziekten.
Na een algemene daling van het aantal gevallen van door vaccinatie te voorkomen infectieziekten in 2020-2022 als gevolg van de covid-19-pandemie, laat het jaar 2023 heel andere trends zien:
- Een opmerkelijke stijging van het aantal gevallen van kinkhoest (sinds augustus 2023) en mazelen (laatste kwartaal van 2023), die zich heeft voortgezet in 2024.
- Voor andere ziekteverwekkers, zoals pneumokokken en Haemophilus influenzae, was het aantal gevallen het hoogste van de afgelopen 10 jaar.
- Voor meningokokken steeg het aantal gevallen in 2023, maar het heeft nog niet het niveau van voor covid-19 bereikt. Er was ook een lichte toename van bofgevallen.
De toename van het aantal gevallen van mazelen was te verwachten, aangezien de vaccinatiegraad voor mazelen nog steeds te laag is. Meer dan de helft van de gevallen was ongevaccineerd en bij 1 op 4 ontbrak info over de vaccinatiestatus. België heeft zich, samen met andere Europese landen en de WGO, geëngageerd om mazelen te elimineren, maar deze ontoereikende vaccinatiegraad (<95% voor twee dosissen) maakt het moeilijk om de doelstellingen van de WGO te bereiken.
Voor kinkhoest ligt de vaccinatiegraad bij kinderen op zich voldoende hoog, maar door het afnemen van de immuniteit na verloop van tijd kunnen mildere infecties op latere leeftijd voorkomen. Er wordt dan ook een typisch patroon waargenomen met om de 4-5 jaar cyclische epidemieën. Het meest kwetsbaar voor complicaties zijn zuigelingen tussen 0-3 maanden. Deze allerjongste kinderen kunnen enkel beschermd worden door vaccinatie tijdens de zwangerschap. Helaas is de vaccinatiegraad van zwangere vrouwen erg laag in Wallonië en Brussel.
Voor invasieve meningokokken-, pneumokokken- en Haemophilus influenzae-infecties is de bereikte vaccinatiegraad bevredigend, maar de beschikbare/aanwezige vaccins in het vaccinatieschema beschermen niet tegen alle serogroepen/serotypen. Bovendien treden er in de loop van de tijd veranderingen of vervangingen van circulerende serotypen/serogroepen op.
In het geval van pneumokokken, bijvoorbeeld, is er een duidelijke toename van het aantal serotypen waartegen de gratis vaccinatie met het 13-valente vaccin PCV13 niet beschermt. Sommige van deze serotypes zitten wel in de 15- of 20-valente vaccins die nog niet in het vaccinatieschema zijn opgenomen. Voor meningokokken zien we een toename van serotypen W en Y, die zich ook in 2024 doorzet. Het quadrivalente vaccin tegen de ACWY-serotypen is gratis beschikbaar voor éénjarigen, maar dit pas sinds medio 2023. Sinds 2019 raadt de Hoge Gezondheidsraad dit vaccin ook aan voor adolescenten, aangezien zij de belangrijkste dragers (en dus bron van infectie) zijn. Het is echter niet opgenomen in de gratis vaccinatieprogramma’s. De meeste gevallen van Haemophilus influenzae houden verband met niet-ingekapselde stammen waarvoor geen vaccin bestaat.
Deze ontwikkelingen en deze toename zijn op zich niet onverwacht en vormen geen mislukking van het vaccinatiebeleid: het totale aantal gevallen blijft ruim onder het niveau van voor de invoering van de vaccinatie.
Downloaden 761.65 KB