Q-koorts, coxiellose bij dieren genoemd, is een ziekte die van dier op mens kan worden overgedragen (zoönose). De ziekte is wereldwijd verspreid en treft verschillende diersoorten, zoals gedomesticeerde en wilde zoogdieren (schapen, geiten, runderen, katten, honden, hertachtigen en knaagdieren). Het pathogeen verantwoordelijk voor de ziekte is de bacterie Coxiella burnetii. Q-koorts is een bijzonder besmettelijke zoönose omdat slechts een paar bacteriën nodig zijn om een mens te besmetten.
De ziekte wordt voor het eerst beschreven in 1935 in Brisbane in Australië. Onverklaarbare koorts bij slachthuispersoneel zette de wetenschappers ertoe aan om dit syndroom “query fever” (onverklaarde koorts) te noemen. Op hetzelfde moment isoleerde een team uit Montana (VS) de stof die verantwoordelijk was voor een vergelijkbare pathologie (Rocky Mountain Fever). Later kunnen wetenschappers aantonen dat beide pathologieën veroorzaakt worden door dezelfde ziekteverwekker, die ze Coxiella burnetii noemen, naar de wetenschappers die het ontdekten, dr. Herald Cox (VS) en dr. Frank Macfarlane Burnet (Australië).
De ziekte wordt voornamelijk overgedragen door inhalatie van besmette zwevende deeltjes in de lucht. De placenta en vruchtvliezen, vooral van schapen en geiten, zijn de bron van besmetting bij mensen omdat ze talrijke bacteriën bevatten. Als ze in de omgeving terechtkomen en opdrogen, kunnen ze een bron van infectieuze aerosolen worden.
De belangrijkste klinische manifestatie van Q-koorts bij vee is vruchtafstoting. Bij kleine herkauwers (schapen, geiten) op boerderijen die nooit in contact zijn geweest met de ziekte kan dit percentage zeer hoog oplopen (tot 80% van de drachtige dieren). Bij runderen zijn er minder miskramen maar worden vruchtbaarheidsproblemen en metritis waargenomen.
Infectie met Coxiella burnetii wordt ook beschreven bij huisdieren (katten en honden) waar ze vruchtafstoting veroorzaakt, en bij wilde zoogdieren (hertachtigen, vossen, knaagdieren, zeezoogdieren) waar de klinische manifestatie minder duidelijk is
Een epidemie in Nederland herinnerde ons aan de omvang van Q-koorts bij de mens. Tussen 2007 en 2010 werden ongeveer vierenveertigduizend menselijke gevallen gediagnosticeerd. Deze menselijke besmetting werd veroorzaakt door besmette geitenhouderijen.
Bij de mens komt Q-koorts in zijn acute vorm meestal tot uiting in geïsoleerde febriele episoden, pneumonie, hepatitis. Deze symptomen reageren goed op antibioticabehandelingen en genezen meestal zonder gevolgen.
Bij sommige patiënten met verzwarende factoren (valvulopathie, immunogecompromitteerde patiënt, zwangere vrouw) kan de infectie slecht gecontroleerd worden; ze wordt dan chronisch en vereist veel medische zorg.
Q-koorts is een ziekte met aangifteplicht, ongeacht of de infectie menselijk of dierlijk is.
Bij de mens | verplichte aangifte in Vlaanderen en in Wallonië.
Sommige beroepscategorieën (dierenartsen, slachthuispersoneel, boeren, …) lopen mogelijk een hoger risico op blootstelling. Het kan dus nuttig zijn om te weten of er een infectie op de boerderij aanwezig is. De soort C. burnetii is geklasseerd als een mogelijk biologisch wapen.
