Sciensano is verantwoordelijk voor de epidemiologische surveillance van hiv/aids in België. Hiervoor worden sinds 1985 meldingen van nieuwe hiv-diagnoses en aidsgevallen verzameld. Sinds 2006 verzamelt Sciensano ook gegevens over personen met hiv in medische follow-up: dit is de Belgische hiv-cohort. In 2018 is de monitoring van Post- en Pre-Exposure Profylaxis voor hiv opgenomen in de hiv-surveillance.
Op basis van de hiv/aids-surveillance is het mogelijk om trends te monitoren in het aantal personen met een hiv-diagnose en het aantal personen met hiv die medisch worden opgevolgd, en om bepaalde socio-demografische factoren te identificeren die verband houden met het risico op een hiv-infectie of een ongunstig klinisch resultaat. Deze informatie helpt gezondheidsautoriteiten en andere hiv-actoren beslissingen te nemen over hiv-preventie en zorgstrategieën op basis van wetenschappelijk evidentie en doelpopulaties te bepalen voor interventies op maat.
Sciensano stelt elk jaar een epidemiologisch rapport op over de status van de hiv/aids-epidemie in België.
De epidemiologische surveillance van hiv en aids is gebaseerd op verschillende gegevensverzamelingen en -bronnen:
Personen met een hiv-diagnose
De gegevens over personen met een nieuwe hiv-diagnose in België zijn gebaseerd op de registratie van de hiv-diagnoses door de Aids Referentielaboratoria.
In België zijn er zeven Aids Referentielaboratoria. Tot hun taken behoort het uitvoeren van confirmatietests van de sera die reactief bevonden werden bij een hiv-opsporingstest. Aangezien alleen deze zeven laboratoria bevoegd zijn voor deze tests, geeft deze registratie een volledig beeld van het totaal aantal personen met een hiv-diagnose in België.
Naast deze registratie verzamelen en rapporteren de Aids Referentielaboratoria ook epidemiologische basisgegevens over de personen met een hiv-diagnose. Deze gegevens geven inzicht in de demografische kenmerken van personen met hiv en risicofactoren voor infectie.
Personen met hiv in medische opvolging: hiv-cohort
Sinds het gebruik van antiretrovirale behandelingen in 1996, is de levensverwachting van personen met hiv aanzienlijk verbeterd en is de populatie van personen met hiv in medische opvolging snel gestegen. Om deze populatie te kunnen beschrijven en bestuderen, worden gegevens ingezameld volgens een methodologie gelijkaardig aan deze gebruikt door het epidemiologische surveillancesysteem voor de nieuwe hiv-diagnoses.
De surveillance van personen met hiv in medische opvolging in België is enerzijds gebaseerd op de registratie van metingen van de virale lading door de Aids Referentielaboratoria. Anderzijds is er het Belgische hiv-cohort, een observationele, longitudinale studie van personen met hiv in medische opvolging in één van de 12 Hiv-Referentiecentra, die instaan voor meer dan 80% van de personen met hiv in medische opvolging in België. Deze twee bronnen geven een volledig beeld van het aantal, het profiel en de evolutie van de personen met hiv in medische opvolging in België.
Pasgeborenen van moeders die met hiv leven
Kinderen van moeders die met hiv leven, worden vanaf de geboorte tot 18 maanden gevolgd door de Aids Referentielaboratoria om hiv-infectie te bevestigen of uit te sluiten. Sinds 2015 rapporteren de Aids Referentielaboratoria viro-immunologische gegevens over die pasgeborenen aan Sciensano. Dit maakt het mogelijk om de overdracht van moeder op kind in België op te volgen.
Personen die gebruik maken van preventieve hiv-behandelingen
i. Pre-exposure profylaxis
Sinds 1 juni 2017 is Pre-Exposure Profylaxis (PrEP), de hiv-preventiepil, beschikbaar in België en wordt ze terugbetaald voor personen met een verhoogd risico op seksueel verworven hiv-infectie, zoals bepaald door nationaal vastgelegde criteria. PrEP kan verkregen worden in de Hiv-Referentiecentra.
De PrEP surveillance is gebaseerd op twee verschillende bronnen.
Terugbetalingsgegevens met betrekking tot de aankoop van Truvada© en emtricitabine/tenofovir als PrEP voor hiv in een Belgische apotheek, zijn beschikbaar in de nationale database van Farmanet. Sciensano ontvangt jaarlijks een extractie uit die Farmanet database in de vorm van een geaggregeerde dataset inclusief demografische basisgegevens en het aantal gekochte PrEP-pillen per jaar.
Er worden ook geaggregeerde gegevens verzameld van de 12 Hiv-Referentiecentra om het hiv-risicoprofiel van de PrEP-gebruikers te bepalen.
ii. Post-exposure profylaxis
Post-exposure Profylaxis (PEP) is een kortdurende antiretrovirale behandeling om de kans op hiv-infectie te verminderen bij een persoon die mogelijks blootgesteld is aan hiv. PEP kan voorgeschreven worden ingeval van beroepsmatige blootstelling (prikongeval), alsook in geval van blootstelling door onbeschermde seks of het delen van naalden (injecterende druggebruikers). PEP kan worden verkregen in een ziekenhuis met een Hiv-Referentiecentrum.
De PEP-surveillance is gebaseerd op de registratie door Hiv-Referentiecentra van de PEP-behandelingen die in aanmerking komen voor terugbetaling.
Voor meer informatie over de AIDS Referentielaboratoria en HIV Referentiecentrum
Gegevensbescherming
Kennisgeving inzake gegevensbescherming van de Belgische hiv-surveillance
Sciensano — openbare instelling met maatschappelijke zetel te Juliette Wytsmanstraat 14, B-1050 Elsene, is verantwoordelijk voor de verwerking van de gegevens van de hiv-surveillance. De verwerking van de gegevens is gebaseerd op redenen van algemeen belang zoals voorzien in art. 6.1 (e) van de Algemene Verordening Gegevensbescherming, AVG en in het bijzonder voor gegevens betreffende de gezondheid, om redenen van openbaar belang op het gebied van de volksgezondheid zoals voorzien in art. 9.2 (i) AVG.
Zoals wettelijk vereist voor elke verzameling van persoonlijke gezondheidsgerelateerde gegevens in België, werden de verzamelingen van hiv-surveillancegegevens goedgekeurd door het Informatiebeveiligingscomité (Kamer Sociale Zekerheid en Gezondheid). Deze goedkeuring heeft betrekking op het kader waarin de gegevens verwerkt kunnen worden, de maatregelen om de vertrouwelijkheid van de gegevens te garanderen, de lijst van verzamelde variabelen en de veilige overdracht van gegevens.
De gegevens worden verzameld bij de Aids Referentielaboratoria en de Hiv-Referentiecentra. De gegevensverwerking wordt technisch ondersteund door het healthdata.be-platform.
Personen die betrokken zijn bij de hiv-surveillance en voor wie deze kennisgeving bestemd is:
- Personen met een nieuwe hiv-diagnose
- Personen met hiv die medisch opgevolgd worden
- Pasgeborenen van moeders die met hiv leven
- Gebruikers van een Post-Exposure Profylaxis (PEP) behandeling
- Artsen die een hiv-diagnose hebben gesteld
- Artsen verbonden aan hiv-Referentiecentra
Informatie voor patiënten en artsen
Welke categorieën van persoonsgegevens verzamelt Sciensano voor de hiv-surveillance?
- Personen met een nieuwe hiv-diagnose: datum van diagnose, klinische en laboratoriumgegevens over de infectie op het moment van diagnose, demografische gegevens (geslacht, leeftijd, nationaliteit, postcode, geboorteland), waarschijnlijke wijze van infectie en waarschijnlijk land van infectie, reden voor testen.
- - Personen met hiv die medisch opgevolgd worden: metingen van de virale lading van alle personen met hiv, geselecteerde biologische, immunologische, klinische, behandelings- en overlijdensgegevens van personen met hiv in medische opvolging in Hiv-Referentiecentra.
- - Pasgeborenen van moeders die met hiv leven: viro-immunologische gegevens.
- - PEP-gebruikers: datum van PEP-behandeling, demografische gegevens (geslacht, leeftijd, nationaliteit, geboorteland), blootstelling aan hiv-risico, resultaat hiv-test na PEP-behandeling.
- - Artsen die een hiv-diagnose hebben gesteld en artsen verbonden aan Hiv-Referentiecentra: RIZIV-nummer.
De medewerkers van Sciensano hebben geen toegang tot de identiteit van de patiënten (naam, adres, contactgegevens). Alleen de gegevensverstrekkers (laboratorium van diagnose en behandelend arts) kennen de volledige identiteitsgegevens. Tijdens de gegevensoverdracht van de gegevensverstrekkers naar Sciensano worden het Rijksregisternummer of de andere identificatiecode die in het Aids Referentielaboratorium of het Hiv-Referentiecentrum wordt gebruikt, gepseudonimiseerd. Dit betekent dat deze persoonlijke gegevens worden gecodeerd op een manier die ervoor zorgt dat patiënten nooit rechtstreeks kunnen worden geïdentificeerd. Deze pseudonimisering wordt gedaan door een zogenaamde “vertrouwde derde partij”, namelijk eHealth.
Lees hier meer gedetailleerde informatie in verband met de gegevens die verzameld worden.
Voor welk doeleinde worden de hiv-surveillancegegevens gebruikt?
De verwerking van hiv-gegevens gebeurt om een volksgezondheidstaak van algemeen belang te vervullen. Het verzamelen, compileren en analyseren van hiv-gegevens moet het mogelijk maken om de kennis van de Belgische hiv-epidemie uit te breiden. Op deze basis beschikken de bevoegde autoriteiten over accurate en actuele informatie om de aanpak van hiv te bepalen, rekening houdend met epidemiologische trends en de meest recente evoluties.
Wie heeft toegang tot deze gegevens?
- Sciensano medewerkers die betrokken zijn bij de hiv-surveillance hebben toegang tot de gepseudonimiseerde dataset.
- Onder Besluit nr. 1082/2013/EU van het Europees Parlement en de Raad van 22 oktober 2013 , is Sciensano verplicht om jaarlijks een gepseudonimiseerde dataset van hiv-surveillancevariabelen te rapporteren aan het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC). De gegevensoverdracht gebeurt via het Europees Surveillance Systeem (TESSy) .
- Rapporten met de resultaten van de surveillance worden openbaar gemaakt en gedeeld met partners en federale en regionale ministeries van volksgezondheid. Deze rapporten bevatten enkel geaggregeerde gegevens (in tabellen).
- Sciensano kan andere hiv-wetenschappers toestemming geven om specifieke gegevens te gebruiken voor onderzoeksdoeleinden, mits zij voldoen aan strenge wettelijke en ethische eisen. Datasets die worden gedeeld bevatten alleen de noodzakelijke gegevens voor het relevante onderzoek. Deze gegevens worden veilig gedeeld.
Hoelang worden de gegevens bewaard?
De gepseudonimiseerde gegevens worden tot 30 jaar na het overlijden van de patiënt bewaard, in overeenstemming met de goedkeuring van het Informatiebeveiligingscomité (Kamer Sociale Zekerheid en Gezondheid).
Welke rechten hebt u?
Bij het uitvoeren van haar missie van hiv-surveillance, respecteert Sciensano de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Binnen de grenzen van die verordening hebt u het recht om:
- Uw gegevens te raadplegen
- Een rectificatie van uw gegevens aan te vragen
- Een beperking te vragen op het gebruik van uw gegevens
- Zich te verzetten tegen de verwerking van uw gegevens
Sciensano kan alleen aan dergelijke verzoeken voldoen als het mogelijk is om de gegevens te koppelen aan de verzoekende persoon. Aangezien de nationale hiv-surveillancegegevens in een gepseudonimiseerde vorm worden opgeslagen, is het niet mogelijk om te weten welke gegevens bij welke persoon horen en Sciensano zou daarom aanvullende informatie van de aanvrager nodig hebben. U kunt echter de gegevens in uw medisch dossier inzien en laten corrigeren door de behandelend arts.
Om redenen van algemeen belang voorziet de Algemene Verordening Gegevensbescherming in uitzonderingen op het recht om beperking van het gebruik en verzet tegen de verwerking van gegevens te vragen.
Meer informatie
Voor meer informatie over de verwerking van uw gegevens kunt u contact opnemen met de functionaris voor gegevensbescherming van Sciensano: dpo@sciensano.be
Voor vragen of klachten kan de toezichthoudende nationale autoriteit worden gecontacteerd:
Gegevensbeschermingsautoriteit
Drukpersstraat 35, 1000 Brussel
02/274.48.00
contact@apd-gba.be
Download de printvriendelijke versie van deze kennisgeving inzake gegevensbescherming