Sinds 2019 combineert Sciensano via het online ‘Health Status Report’ de resultaten van verschillende studies en bronnen om in te schatten hoe gezond de Belgische inwoners zijn. Algemeen genomen zijn we eerder gezond, maar op sommige vlakken, zoals de mentale gezondheid, scoren we niet echt goed. De COVID-19-crisis had ook een duidelijke impact op onze gezondheid. Daarnaast blijven er op gezondheidsvlak belangrijke ongelijkheden, zowel op regionaal als op socio-economisch vlak.
“We werken het onlinerapport constant bij met de meest recente gegevens om te antwoorden op de vraag: hoe gezond zijn de Belgische inwoners?”, zegt Brecht Devleesschauwer, epidemioloog bij Sciensano. “Met deze tool kunnen beleidsmakers een gezondheidsbeleid ontwikkelen en op continue basis bijsturen op maat van de huidige noden.”
Op basis van de beschikbare gegevens tot eind 2021, stellen we vast dat de Belgische inwoners in het algemeen in goede gezondheid verkeren, al zijn er belangrijke aandachtspunten. We lichten een aantal bevindingen over hun gezondheidstoestand uit:
- Wat betreft de subjectieve gezondheid, dus hoe we onze eigen gezondheid inschatten, scoren we beter dan het EU-15-gemiddelde (i.e. onze buurlanden). 77% van de Belgische inwoners beoordeelde zijn gezondheid in 2018 als goed of zeer goed.
- Voor levensverwachting, situeren we ons lager dan het EU-15-gemiddelde. Ten gevolge van het hoge sterftecijfer in het eerste jaar van de COVID-19-pandemie, daalde onze levensverwachting met één jaar tot 80,8 jaar in 2020.
- In 2018 waren de 3 belangrijkste doodsoorzaken bij mannen coronaire hartziekten, longkanker en cerebrovasculaire aandoeningen (incl. hoge bloeddruk). Bij vrouwen waren dat dementie, cerebrovasculaire aandoeningen en coronaire hartziekten.
- De mentale gezondheid van de bevolking ging erop achteruit sinds het begin van de COVID-19-crisis. In vergelijking met 2018 observeren we meer angst- en depressieve stoornissen (vooral bij jongeren), zorgwekkende cijfers wat betreft zelfmoordgedachten en -pogingen, beperkte sociale ondersteuning en een lage levenstevredenheid. Dit lijkt gepaard te gaan met perioden waarin het aantal COVID-19-gevallen toeneemt en waarin dus strengere maatregelen gelden ter bestrijding van de pandemie.
- Meer dan 1 op de 4 inwoners geeft aan te leven met ten minste 1 chronische ziekte. De 6 meest gerapporteerde chronische ziekten zijn lage rugaandoeningen, hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk, allergie, artrose en nekaandoeningen.
- Voor bijna alle onderzochte gezondheidsindicatoren, scoort Vlaanderen beter dan Brussel en Wallonië.
- De socio-economische ongelijkheden in gezondheid houden aan. Personen met een hoog opleidingsniveau verkeren in het algemeen in een betere gezondheid en leven ook langer in goede gezondheid dan personen met een lager opleidingsniveau.
Hoe onze levensstijl onze gezondheid beïnvloedt
Het ‘Health Status Report’ zoomt ook in op risicofactoren die een invloed hebben op de gezondheid, zoals roken, overgewicht, gebrek aan lichaamsbeweging en voedingsgewoonten. Op sommige vlakken, zoals het rookgedrag, gaan we erop vooruit, al blijft er nog veel ruimte voor verbetering.
- We roken minder. In 2018 gaf 15% van de bevolking aan dagelijks te roken, een belangrijke daling over de afgelopen 15 jaar. We doen het daarmee beter dan het EU-15-gemiddelde. Mannen roken nog steeds vaker dan vrouwen en steeds minder jongeren (15-24 jaar) waren in 2018 dagelijkse rokers (11% t.o.v. 17% in 2013).
- Ons alcoholgebruik daalt, maar blijft nog steeds hoog. In 2019 consumeerde de Belgische inwoner gemiddeld 10,8 liter pure alcohol per jaar. 7,4% van de mannen en 4,3% van de vrouwen meldt een wekelijks overmatig alcoholgebruik (met meer dan 21 consumpties voor mannen en meer dan 14 consumpties voor vrouwen). Ongeveer 10% van de jongeren van 15 tot 24 jaar meldt wekelijks “riskant te drinken bij één gelegenheid” of nuttigde ten minste 6 alcoholische consumpties bij één gelegenheid.
- Overgewicht is een belangrijk probleem in België, net als in de meeste geïndustrialiseerde landen. In 2018 had ongeveer de helft van de volwassen bevolking overgewicht (49%) en leed 16% aan obesitas op basis van de gegevens die de bevolking zelf rapporteerde in het kader van de gezondheidsenquête. Deze cijfers zijn nog hoger op basis van de objectieve metingen tijdens een aanvullend gezondheidsonderzoek bij mensen thuis; waarbij 55% van de volwassen bevolking overgewicht had en 21% zwaarlijvig was in 2018.
- In 2018 voldeed slecht 30% van de volwassen bevolking aan de aanbeveling van de WHO om per week minstens 150 minuten aan matige lichaamsbeweging te doen, buiten de werkcontext. Slechts 20% van de jongens en 13% van de meisjes van 11 tot 18 jaar voldeed aan de WHO-aanbeveling voor jongeren (60 minuten fysieke activiteit per dag).
- Ook wat betreft voedingsgewoonten, kan het beter. In 2018 voldeed slechts 13% van de bevolking van 6 jaar en ouder aan de voedingsrichtlijnen van de WHO, die aanbeveelt om ten minste 5 porties fruit en groenten per dag te nuttigen. 20% drinkt dagelijks suikerhoudende dranken.
Brecht Devleesschauwer: “Het Health Status Report vervult eigenlijk een waakfunctie; het signaleert op welke vlakken onze gezondheid gunstig evolueert, maar ook op welke vlakken we waakzaam moeten zijn. In een context van toenemende budgettaire beperkingen, is een geïntegreerd beeld van de gezondheidsstatus van de Belgische inwoners cruciaal om de beleidsvorming te ondersteunen.”
We vatten de belangrijkste resultaten over de gezondheidstoestand van de Belgische inwoners samen in een PDF-rapport. We raden echter aan om het Health Status Report online te raadplegen via www.gezondbelgie.be voor de meest recente en uitgebreide gezondheidsinformatie.