In het kort
Het gaat om het opzetten van een coronavirussurveillance (SARS-CoV-2) via de analyse van afvalwater, met als doel een eventuele significante verandering in de verspreiding van het virus bij de bevolking vroegtijdig op te sporen. Dit monitoringsysteem bestrijkt ongeveer 45% van de Belgische bevolking, via de analyse van het afvalwater bij de inlaat van de zuiveringsinstallaties, tweemaal per week. De analyse van afvalwater betreft:
- de virale niveaus SARS-CoV-2 (RNA-kopieën/ml)
- de besmettelijke belasting van de menselijke fecaliën (via een virale indicator: PMMoV), om de resultaten te standaardiseren op de populatie die daadwerkelijk door het instrument wordt geïntegreerd (d.w.z. de mensen van wie de feces via de afvalwaterstalen worden gevolgd)
- begin 2022 zal ook de surveillance van varianten (VoC’s) worden uitgevoerd (Europese financiering), om de verspreiding in ruimte en tijd van deze varianten te volgen via het afvalwater.
Projectbeschrijving
De doelen van deze surveillance zijn:
- de vroegtijdige detectie van elke significante stijging van de viruscirculatie
- de monitoring van de aanwezige varianten
- hulp aan besluitvormers.
Meer specifiek beoogt het project:
- de bestaande surveillance-instrumenten aan te vullen en te ondersteunen met het oog op de vroegtijdige opsporing van de circulatie van SARS-CoV-2. Om de besluitvorming te ondersteunen, is het cruciaal om de resultaten van de afvalwateranalyse beter te interpreteren. Hiervoor is de integratie van bijkomende parameters noodzakelijk, waaronder:
- de kwantificering van SARS-CoV-2 (RNA/ml)
- een preciezere schatting van het aantal mensen dat in de steekproef is opgenomen (via de analyse van fecale besmettingsindicatoren)
- meer informatie ter beschikking hebben over de varianten in omloop en de evolutie van het aandeel daarvan in de bevolking
- een aanvulling op de andere bestaande surveillances, omdat het:
- een beter beeld geeft (in vergelijking met de bestaande surveillances) van de viruscirculatie bij asymptomatische en licht symptomatische personen
- niet afhankelijk is van de klinische testcapaciteit
- niet-invasief is (geen klinische stalen nodig)
- minder vatbaar is voor bias (onafhankelijk van de huidige teststrategie)
- een snelle en kosteneffectieve testmethode is
- Het ontwikkelen van een expertise in afvalwaterepidemiologie in België, die nuttig is voor de monitoring van andere besmettelijke ziekten die van belang zijn voor de volksgezondheid (zoals het poliovirus), en in het kader van de detectie van mogelijke toekomstige epidemieën.
De afdeling Epidemiologie van infectieziekten van Sciensano coördineert het project, waaraan wordt deelgenomen door verschillende afdelingen en wetenschappelijke directoraten van het instituut:
- Dienst Voedselpathogenen, die het onderdeel ‘laboratorium en analyse’ coördineert.
- De afdeling Transversale Activiteiten in de Toegepaste Genomica (TAG), in het bijzonder voor het R&D-gedeelte van de screening van varianten, en de ontwikkeling van aangepaste, gevoelige en specifieke ddPCR-methoden voor varianten.
Er bestaan twee soorten partnerschappen, respectievelijk gericht op de volgende doelstellingen:
- beschikken over een tool ter ondersteuning van de vroegtijdige detectie van een eventuele opleving van de COVID-19-epidemie, via de analyse van SARS-CoV-2 in stalen van afvalwater. De hierbij betrokken laboratoria zijn:
- Laboratorium van Sciensano (Dienst Voedselpathogenen) voor de analyses van Brussel en 50% van de analyses in Vlaanderen
- E-Biom (een spin-off van UNamur en partner van de Société Publique de Gestion de l’Eau — SPGE) voor alle analyses in Wallonië
- Het Laboratorium Microbiologie, Parasitologie en Hygiëne (LMPH) en het Toxicologisch Centrum van de Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen van UAntwerpen voor 50 % van de analyses in Vlaanderen
- Het verbeteren van het surveillance- en waarschuwingssysteem via meer geavanceerde statistische modellering, met het oog op een betere correlatie tussen positieve klinische gevallen en afvalwaterresultaten. De belangrijkste bij dit luik betrokken wetenschappelijke partners zijn: UNamur, UGent, en Sciensano (Dienst Epidemiologie van infectieziekten).
- Binnen het project wordt ook samengewerkt met de volgende actoren in de afvalwatersector: Aquafin (Vlaanderen), Hydria (STEP Brussel-Zuid), Aquiris (STEP Brussel-Noord), met name voor de logistiek van staalname en de verzameling van gegevens die nuttig zijn voor de uitrol van de surveillance (bestreken populatie, inlaatstroom van STEP — Stations d’EPuration).
Resultaten
De epidemiologische situatie op basis van afvalwater kan op wekelijkse basis worden gevolgd via:
- de pagina “Afvalwater” van het COVID-19-dashboard van Sciensano, in een grafisch overzicht van de real-time resultaten
- het wekelijkse rapport van de laatste resultaten, op basis van een waarschuwingssysteem en de bekendmaking van stijgende tendensen
- een methodologische bijlage met bijzonderheden over de bij de surveillance van afvalwater gebruikte methoden
Projectonderzoekers van Sciensano
Diensten die aan dit project werken
Partners







