Sciensano is lid van de Hoge Gezondheidsraad en geeft advies over de risico’s verbonden met mobiele communicatie en andere types van niet-ioniserende stralen, in het bijzonder over radiofrequenties.
Elektromagnetische velden (incl. ioniserende en niet-ioniserende)
Elektromagnetische velden (incl. ioniserende en niet-ioniserende)
De alomtegenwoordigheid van elektrische toestellen in ons dagelijks leven vormt een bron van ongerustheid. Tot de dag van vandaag is er nog geen enkele wetenschappelijke studie verschenen die aantoont dat niet-ioniserende elektromagnetische velden schadelijk zijn. Er zijn een paar studies die statistische correlaties aantonen, maar het is niet bewezen dat er een oorzakelijk verband is. Bij twijfel moet het voorzorgsbeginsel worden toegepast.
Wat is een elektromagnetisch veld?
Een elektromagnetisch veld is de invloedszone die wordt gecreëerd door de golven van een elektrisch veld en een magnetisch veld.
De twee golven vormen oscillaties die voor het blote oog onzichtbaar zijn en die regelmatig en afwisselend voorwaarts bewegen in het milieu.
De golven van het elektromagnetische veld worden gemeten aan de hand van:
- de frequentie in Hertz (aantal schommelingen die de golf in 1 seconde maakt)
- de lengte van de golf (afstand tussen het hoogste punt van een golf en het hoogste punt van de volgende golf).
De lengte van de golf is omgekeerd evenredig aan de frequentie: hoe hoger de frequentie, hoe korter de golf.
Hoe lager de frequentie is, hoe meer het elektrische en het magnetische veld zich als afzonderlijke entiteiten gedragen.
Hoe hoger de frequentie is, hoe nauwer het elektrische en het magnetische veld verbonden zijn.
Elektrisch veld
Een lamp die op het elektriciteitsnet is aangesloten maar niet brandt, produceert een elektrisch veld.
Het elektrische veld is te wijten aan elektrische ladingen van een toestel dat onder spanning staat.
Rondom elk stopcontact is er een elektrisch veld.
Een elektrisch veld:
- heeft te maken met de spanning
- wordt gemeten in volt per meter (V/m)
- blijft constant
- wordt kleiner naarmate je verder weg gaat van de bron
- kan door een scherm (boom, begroeiing, huis, enz.) worden afgezwakt
- gaat niet (of nauwelijks) door het lichaam heen
Magnetisch veld
Een lamp die brandt produceert een elektrisch veld en een magnetisch veld.
Het magnetische veld wordt geproduceerd door de beweging van de elektrische ladingen wanneer er stroom vloeit.
Een magnetisch veld:
- heeft te maken met de stroomsterkte (hoeveelheid elektriciteit)
- wordt gemeten in ampères per meter (A/m) of in microtesla (µT)
- varieert naargelang van de sterkte van het elektrische veld
- de sterkte van het magnetische veld wordt kleiner naarmate je verder weg gaat van de bron
- kan door een scherm (boom, begroeiing, huis, enz.) niet worden afgezwakt
- gaat door het lichaam heen
WIST U DAT? Wisselstroom is de afwisseling tussen de golven van het elektrische en het magnetische veld. Gelijkstroom, een continue stroom, heeft een frequentie van bijna nul: er is geen onderscheid tussen het elektrische en het magnetische veld. In dat geval spreken we van een statisch veld/statische elektriciteit.
Wat is het elektromagnetische spectrum?
In het elektromagnetische spectrum onderscheiden we niet-ioniserende stralen en ioniserende stralen afhankelijk van de frequentie van de elektromagnetische golven.
Elektromagnetische golven transporteren energie onder de vom van ‘fotonen’ die de bron zijn van de straling. De energie van de straling varieert naargelang de frequentie.
Over het algemeen verwijzen de ‘velden’ meer naar de lage frequenties en de ‘stralingen’ naar de hoge frequenties die meer energie in de ruimte verspreiden.
| Niet-ioniserende stralingen | Velden/stralingen van het elektromagnetische spectrum | Frequentie | Voorbeelden |
| Statisch veld | OHz | Toestellen die werken op batterijen, batterijen, magneten, aardmagnetisch veld, bovenleiding van elektrisch transport, MRI-scanner (Magnetic Resonance Imaging). | |
| Extreem lage frequenties | 3Hz < 300 H | Hoogspanningsleidingen, spoorwegen (16,7 Hz), alle elektrische toestellen die op het elektriciteitsnet zijn aangesloten (50 Hz), elektrische voertuigen. | |
| Lage of intermediaire frequenties | 300 Hz < 100 KHz | PC- en tv-schermen, detectiepoortje (antidiefstal), metaaldetectoren, inductiekookplaten, spaarlampen. | |
| Radiofrequentie of radiogolven | 100 KHz < 300 GHz | Radio, gsm (900 MHz), gsm-antennes, radar, wifi, babyfoon, bluetooth, microgolven. | |
| Infrarode stralen | 300 GHz < 400 THz | Zon, infraroodlampen | |
| Zichtbaar licht | 400 THZ < 770 THZ | Zon, elektrische gloeilampen | |
| Ultraviolette stralen | 750 THz < 900 THz |
zon, zonnebank (UVA, UVB). |
|
| Ioniserende straling | > 1000 THz |
UV-C (gevaarlijke straling die door de atmosfeer wordt uitgefilterd, zwart licht, sterren) |
|
| X- en gammastralen | 300 PHz < 30 EHz | Radon, uranium, radiotherapie, radiografie, radioactieve stoffen, kosmische straling |
WIST U DAT? De meeste golven waar we in het dagelijkse leven aan blootgesteld worden, hebben een lage of extreem lage frequentie. De elektrische stroom van het netwerk en alle hierop aangesloten elektrische toestellen die hij voedt, is in de meeste Europese landen begrensd op 50 Hz (60 Hz in de Verenigde Staten en Japan).
Niet-ioniserende straling
Niet-ioniserende straling is een straling waarvan de elektromagnetische energie onvoldoende is om een ionisatie van atomen of moleculen uit te lokken.
Hoe lager de frequentie, hoe minder energie de golven transporteren.
De meeste stralingen waar we dagelijks aan blootgesteld worden (gsm, microgolven, enz.) zijn niet-ioniserend.
Ultraviolette stralen bevinden zich op de grens van ioniserende en niet-ioniserende stralingen.
Bepaalde ultraviolette ioniserende stralen (UV-C) die de zon uitzendt, worden door de atmosfeer uitgefilterd. Degene die ons wel bereiken zijn hoofdzakelijk niet-ioniserend (UV-A en UV-B).
Ioniserende stralen
Ioniserende straling is een straling waarvan de elektromagnetische energie voldoende is om een ionisatie van atomen of moleculen uit te lokken en bv. de menselijke cellen te beschadigen.
Hoe hoger de frequentie, hoe meer energie de golven transporteren welke in staat is de elektrische structuur van een atoom of een molecule te wijzigen.
Bij ionisatie wordt er bij een atoom of een molecule elektronen weggenomen of toegevoegd, waardoor die onstabiel wordt (ion).
Om weer stabiel te worden, zendt het ion verschillende soorten stralen uit (alfa-, beta-, X- en gammastralen).
De onstabiele elementen die desintegreren bij het uitzenden van ioniserende stralen, noemen we radionucliden.
Er bestaan specifieke grootheden voor ioniserende stralen:
- Becquerel (Bq) meet de hoeveelheid uitgezonden stralen
- Gray (Gy) meet de dosis ontvangen of geabsorbeerde stralen
- Sievert (Sv) meet de impact van de radioactiviteit (dosis schadelijke stralen)